Dla nauczyciela
Autor: Maria Gniłka‑Somerlik
Przedmiot: Język polski
Temat: Jaką postawę życiową odrzuca, a jaką wybiera bohater wiersza Stanisława Barańczaka Drobnomieszczańskie cnoty?
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.
Cele operacyjne. Uczeń:
przedstawia kontekst pokoleniowy, który zadecydował o charakterze twórczości Stanisława Barańczaka;
analizuje środki artystyczne użyte w wierszu Stanisława Barańczaka Drobnomieszczańskie cnoty;
interpretuje wiersz Drobnomieszczańskie cnoty w kontekście relacji poety z Jackiem Bierezinem;
porównuje przeciwstawne wizerunki poety na podstawie utworu Stanisława Barańczaka.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Faza wprowadzająca
Nauczyciel prosi uczniów, by przypomnieli sobie znane porównania w dwóch obszarach:
różnych postaw artystycznych w literaturze poznanej na lekcjach,
różnych postaw artystycznych w kulturze popularnej.
Następnie prosi uczniów, by zastanowili się nad następującymi kwestiami:
Czy jest jakiś odwieczny, powtarzający się motyw takiego zestawienia?
Jeśli jest taki motyw, to o czym może to świadczyć, jaki to może mieć wpływ na całą kulturę?
Czy te same motywy porównawcze pojawiają się w literaturze i kulturze popularnej?
W następnym kroku nauczyciel sugeruje, że na lekcji uczniowie będą zajmować się tymi kwestiami, ale w wąskim obszarze, jakim jest wiersz. Prezentuje „Wprowadzenie”, cele lekcji i zapisuje temat.
Faza realizacyjna
Kontekst interpretacyjny
Uczniowie najpierw zapoznają się z kontekstem wiersza Drobnomieszczańskie cnoty w sekcji „Przeczytaj”. Następnie nauczyciel prezentuje uczniom multimedium (wykład profesora Andrzeja Franaszka). Uczniowie wykonują polecenia w sekcji multimedialnej.
Praca z tekstem literackim
Uczniowie zapoznają się z treścią wiersza Drobnomieszczańskie cnoty w sekcji „Sprawdź się”, następnie wykonują ćwiczenia z następujących obszarów:
kontekst wiersza, interpretacja tytułu i ogólna wymowa - ćwiczenia: 1‑2, 4‑5.
analiza środków stylistycznych - ćwiczenie: 6;
porównanie dwóch postaw artystycznych – ćwiczenia: 8‑9 i przede wszystkim nr 3.
Faza podsumowująca
W fazie podsumowującej nauczyciel prezentuje uczniom wiersz Jacka Bierezina Wielomiesięczne kryzysy napisany przez poetę w 1989 roku w Paryżu. Informuje uczniów, że jest to odpowiedź poety na przytyk, który sformułował w swoim wierszu Stanisław Barańczak (J. z wiersza Drobnomieszczańskie cnoty to inicjał imienia Jacek). Badacze wskazują, że wiersze są wobec siebie polemiczne (wspomina o tym także prof. Andrzej Franaszek w filmie).
Wielomiesięczne kryzysyTa bezbrzeżna, poważna, lirycznie uczona
pogarda w oczach artysty S. gdy się przysiadał w kawiarni
chuchając czterodniowym bibliotecznym kurzem:
jak to, on pod krawatem, a ja pod muchą,
on skrępowany, zapięty, a ja ostatnią z koszul
rozrywam jak krwawiąca pierś! Czysta dostojewszczyzna!Wielomiesięczne kryzysy. Ja wiem, ja się ich wstydzę,
od lat poniżej poziomu: co za honor; mieć w biografii
rozwód, dewiacje, zboczenia, parę większych nałogów,
złamany nos, kurację psychiatryczną, burzliwe romanse,
pełnokrwiste podcięcie żył; jakieś tęczowe skandale
zamiast szarych gaf: chandry trwające pół roku,zamiast żeby z szacunkiem szeptano: „B. został
profesorem w Harvardzie”; ciągłe dzwonienie po nocy
do przyjaciół z żądaniem wysłuchania nowego wiersza,
pożyczki na zapłacenie mandatu, znalezienia w ich życiu
miejsca na mnie, całego; tak wiele – listy z okrzykiem
„Pomocy!”, bez eufemizmów typu: „Ostatnio jesieni w złej formie”.Ja wiem, to jest materiał na mit, kult, legendę,
film z Robertem De Niro, Mickym Rourke, marines, ringiem
i tłuczeniem szkła. W którym momencie zszedłem, nieuleczalny
chuligan, na tę złą drogę? Skąd ten chorobliwy przymus
imponowania, uprawiania sportów, ciągłego niszczenia
barier i makietek? Z pewności, że nie będęi tak słyszany ze swoim krzykiem donikąd
w chórze profesjonalnie dźwięcznych dywagacji
szarości? Także ze śmiałości? Z nie do zniesienia jaskrawej
świadomości, że nie można przez cale życie
powtarzać: „Ostatnio jestem w złej formie”?
Z przewrotnej chęci do zakłócenia spokoju ratownikomczy z naiwnej wiary w ich ratownicze talenty?
Z pokory: że nie dam sobie rady z upchniętym do wnętrza złem?
Czy innej pokory: kogoś, kto jest tak niedościgłą ofiarą
swoich braków i mroków, że wciąga w ich system zamknięty
innych, nie myśląc: och, gdybym tak nie zdradził, co wiem,
czybyście mieli odwagę powiedzieć o czym milczycie?
Po ogólnoklasowej dyskusji nauczyciel podkreśla ironiczny, żartobliwy charakter wiersza Stanisława Barańczaka. Proponuje wykonanie ćwiczenia nr 7 w sekcji „Sprawdź się” w celu pogłębienia tego obszaru interpretacyjnego.
Praca domowa:
W liczącej co najmniej 200 słów wypowiedzi argumentacyjnej odpowiedz na pytanie: Jaką postawę życiową odrzuca, a jaką wybiera bohater wiersza Stanisława Barańczaka Drobnomieszczańskie cnoty?
Materiały dodatkowe:
Krzysztof Biedrzycki, Świat poezji Stanisława Barańczaka, Kraków 1995.
Dariusz Pawelec, Poezja Stanisława Barańczaka. Reguły i konteksty, Katowice 1992.
„Pisarz zawsze powinien być przeciwko władzy”. Biografia i twórczość Jacka Bierezina, [w:] Konrad T. Tatarowski, Renata Nolbrzak, Liryka i polityka. O twórczości poetów podziemnego pisma „Puls”, Kraków–Bielsko‑Biała 2019.
Małogorzata Szulc Packalén, Pokolenie’68. Studium o poezji polskiej z lat siedemdziesiątych, Warszawa 1997.
Wskazówki metodyczne
Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Film” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.