Autor: Anna Grabarczyk

Temat: Filozofia współczesna – najważniejsze kierunki myśli europejskiej XX wieku

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

• pozna najważniejsze nurty filozoficzne XX i XXI wieku i ich wpływ na rozwój literatury oraz jej badań;

• przeanalizuje wpływy egzystencjalizmu w utworach Alberta Camusa;

• porówna różne nurty filozoficzne XX‑wiecznej Europy.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• mapa myśli.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Uczniowie przed zajęciami zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel, po zalogowaniu na platformie, wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika temat lekcji. Nawiązując do zagadnień opisanych w sekcji „Wprowadzenie”, omawia zaprezentowane cele. Uczniowie ustalają kryteria sukcesu.

2. Dyskusja wprowadzająca. Nauczyciel inicjuje rozmowę kierowaną na podstawie pytań, które zadaje uczniom:
   - Co mamy na myśli, mówiąc: filozofia współczesna?
   - Jakie są najważniejsze nurty filozoficzne?
   - Co wiesz na temat fenomenologii?
   - Jak brzmi teoria dzieła literackiego według Romana Ingardena?
   Uczniowie udzielają odpowiedzi na postawione pytania i podsumowują rozmowę.

Faza realizacyjna:

1. Mapa myśli. Nauczyciel prosi uczniów o połączenie się w pary (lub kilkuosobowe grupy), a następnie na tablicy zapisuje hasło: Filozofia współczesna. Uczniowie wykonują mapę myśli, zapisując na kartkach swoje pomysły w wyznaczonym czasie. Wybrana para (lub przedstawiciel grupy) zapisuje na tablicy swoje propozycje wokół postawionego problemu, po czym są one uzupełniane przez pozostałe pary, których pomysły nie zostały jeszcze zapisane.

2. Praca z multimedium. Nauczyciel przechodzi do sekcji multimedium. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z prezentacją multimedialną. Uczniowie wypisują kluczowe pojęcia, jakie pojawiają się w myśli egzystencjalistów (Sartre’a i Heideggera) oraz u personalistów (Mounier). Uzasadniają, czy znajdują w tych systemach jakieś podobne elementy.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy mapę z sekcji „Ilustracja interaktywna”. Uczniowie w zespołach kilkuosobowych wspólnie rozwiązują polecenie 1 i ćwiczenia (1 oraz 2). Omawiają odpowiedzi na forum klasy.

2. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Filozofia egzystencjalistów znalazła odzwierciedlenie w twórczości wielu XX‑wiecznych pisarzy, m.in. Alberta Camus. Jak myślisz, dlaczego właśnie egzystencjalizm był tak często eksplorowany przez autorów XX wieku?

2. Na podstawie prezentacji oraz wiedzy historycznej odpowiedz na następujące pytanie: w jaki sposób filozofia materializmu dialektycznego (marksizm‑leninizm) wpłynęła na układ sił politycznych w XX‑wiecznej Europie? Jakie miało to skutki społeczne i kulturalne?

Materiały pomocnicze:

• Władysław Tatarkiewicz, Historia filozofii, 2005.

• Anna Strzyżewska, O metodzie fenomenologii Husserla, „Humanistyka i Przyrodoznawstwo” 2014, nr 20.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Prezentacja multimedialna”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.