Scenariusz zajęć

Autor: Anna Florek, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jakie procesy zachodzą podczas twardnienia zaprawy gipsowej?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XI. Zastosowania wybranych związków nieorganicznych. Uczeń:

5) pisze wzory hydratów i soli bezwodnych (${\text{CaSO}}_4$, ${\text{(CaSO}}_4{\text{)}}_2{\text{·H}}_2\text{O}$ i ${\text{CaSO}}_4{\text{·2H}}_2\text{O}$); podaje ich nazwy mineralogiczne; opisuje różnice we właściwościach hydratów i substancji bezwodnych; przewiduje zachowanie się hydratów podczas ogrzewania i weryfikuje swoje przewidywania doświadczalnie; wymienia zastosowania skał gipsowych; wyjaśnia proces twardnienia zaprawy gipsowej; pisze odpowiednie równanie reakcji.

Zakres rozszerzony

XI. Zastosowania wybranych związków nieorganicznych. Uczeń:

5) pisze wzory hydratów i soli bezwodnych (${\text{CaSO}}_4$, ${\text{(CaSO}}_4{\text{)}}_2{\text{·H}}_2\text{O}$ i ${\text{CaSO}}_4{\text{·2H}}_2\text{O}$); podaje ich nazwy mineralogiczne; opisuje różnice we właściwościach hydratów i substancji bezwodnych; przewiduje zachowanie się hydratów podczas ogrzewania i weryfikuje swoje przewidywania doświadczalnie; wymienia zastosowania skał gipsowych; wyjaśnia proces twardnienia zaprawy gipsowej; pisze odpowiednie równanie reakcji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• pisze wzory hydratów i soli bezwodnych, podaje ich nazwy mineralogiczne;

• opisuje różnice we właściwościach hydratów i substancji bezwodnych;

• wyjaśnia proces twardnienia zaprawy gipsowej;

• wymienia zastosowania skał gipsowych.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• wirtualne laboratorium;

• doświadczenie chemiczne;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• tarcza strzelnicza.

Formy pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w grupach;

• praca w parach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje pytanie uczniom: „Czym jest gips”?

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie odpowiadają na zadane pytanie: Jakie znamy zastosowania gipsu?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: „Co zadecydowało o zastosowaniu gipsu w budownictwie”?

• właściwości;

• dostępność.

2. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej mapę Polski ze złożami gipsu (załącznik w materiałach pomocniczych) – omówienie na forum klasy.

3. Doświadczenie chemiczne – „Badanie różnych rodzajów gipsów.” Nauczyciel dzieli losowo uczniów na grupy, rozdaje karty pracy. Uczniowie wybierają odpowiednie szkło, sprzęt laboratoryjny oraz odczynniki chemiczne przygotowane na stole laboratoryjnym. Uczniowie samodzielnie formułują pytanie badawcze i hipotezę, wykonują kolejno czynności podane w instrukcji (patrz materiały pomocnicze). Uczniowie obserwują zmiany podczas doświadczenia, zapisują równanie reakcji chemicznej, wyciągają wnioski (wszystko zapisują w kartach pracy). Na forum całej klasy następuje weryfikacja pod względem merytorycznym zaprezentowanych przez liderów grup efektów pracy. Równanie reakcji chemicznej chętny uczeń zapisuje na tablicy celem sprawdzenia poprawności zapisu. Nauczyciel wyjaśnia ewentualnie zaistniałe niezrozumiałe kwestie.

4. Nauczyciel poleca uczniom pracę w parach z wykorzystaniem wirtualnego laboratorium. Uczniowie zapoznają się z poleceniem i wykonują zawarte w medium ćwiczenia.

5. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Tarcza strzelnicza. Celem tej metody jest bardzo szybkie uzyskanie informacji zwrotnej. Uczniowie na tarczy strzelniczej zawieszonej w sali lekcyjnej, z użyciem cenek, zaznaczają w skali od 0 do 10 swoje „strzały”. Koło można podzielić na części, w których oceniać można różne aspekty pracy, np. przydatność, atrakcyjność, stopień trudności materiału, zaangażowanie uczniów, zainteresowanie tematem, stopień opanowania zagadnienia wynikający z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji, itp. Nauczyciel może odnieść się do tego ogólnie na podsumowanie.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Wirtualne laboratorium może zostać wykorzystane podczas przygotowywania się ucznia do sprawdzianu lub do zdobycia wiedzy w razie nieobecności ucznia na lekcji.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje planszę z tarczą strzelniczą oraz cenki dla uczniów.

2. Załącznik:

Rozmieszczenie złóż gipsu i anhydrytu na terenie Polski (Chłądzyński 2008).

Pobrano 26.06.2020 r. https://realgarblog.com/?p=2070

2. Doświadczenie chemiczne: „Badanie różnych rodzajów gipsu”.

Odczynniki chemiczne: próbki gipsu (różne rodzaje - zapraw/gładzi gipsowych), woda.

Szkło i sprzęt laboratoryjny: parownice, łyżki, bagietki, zlewka lub cylinder miarowy – w takiej ilości, ile próbek chcemy zbadać.

Instrukcja wykonania:

• Do każdej parownicy nasyp trzy łyżki różnych próbek gipsu.

• Następnie do pierwszej dodawaj (odmierzając) stopniowo wodę, mieszając bagietką, aż do uzyskania masy o konsystencji gęstej śmietany (próba kontrolna).

• Zanotuj objętość wody i czas, w którym zaprawa została pozostawiona po zmieszaniu.

• Z kolejnymi próbkami postępuj w ten sam sposób.

• Po 15 minutach sprawdzaj twardość zaprawy w parownicach.

• Zanotuj obserwacje.

• Przedstaw wnioski.

3. Karta pracy ucznia: