Autor: Martyna Wojtowicz

Temat: Bośmy są tylko z klęczek znani… Uwłaszczenie chłopów pod zaborami

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia różnice w sytuacji chłopów w każdym z zaborów;

• wykazuje, czy powszechne przekonanie o ciężkiej doli chłopów w XIX w., umacniane w literaturze pięknej i filmie, znajduje potwierdzenie w badaniach historycznych;

• ocenia różne mity i fakty związane ze sprawą chłopską.

• sprawnie posługuje się pojęciami związanymi z życiem chłopów, takimi jak poddaństwo, uwłaszczenie, pańszczyzna, sprzężaj, serwituty.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel poleca jednemu uczniowi lub uczennicy przeczytanie wyświetlonego tematu zajęć. Wspólnie ustalają kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel inicjuje rozmowę wprowadzającą w temat lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Praca w grupach z treścią e‑materiału. Każda z nich opracowuje fragment materiału z sekcji „Przeczytaj”:

• Grupa 1 i 5 – Trudne pożegnanie z pańszczyzną;

• Grupa 2 i 6 - Zabór pruski: pierwszy na drodze do nowoczesności;

• Grupa 3 i 7 - Rzeczpospolita Krakowska i zrewoltowana Galicja;

• Grupa 4 i 8 - Spóźnione Królestwo Polskie: wyścig o wdzięczność chłopów.

Po zakończeniu pracy przedstawiciele zespołów prezentują przydzielone zagadnienie. Pozostali uczniowie sporządzają notatki, mogą zadawać pytania i weryfikować przedstawione informacje.

2. Praca z multimedium („Schemat”). Uczniowie na podstawie przeczytanego tekstu oraz informacji zawartych w medium w sekcji „Schemat” układają pytania do quizu dla innych grup. Nauczyciel wraz z uczniami określa zasady rywalizacji i punktowania dobrych odpowiedzi (np. gra na czas lub na ilość poprawnych odpowiedzi). Przeprowadzenie gry w klasie. Nauczyciel lub wybrany uczeń dba o prawidłowy przebieg quizu zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami. Nauczyciel nagradza zwycięską drużynę, np. ocenami z aktywności.

3. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel przechodzi do sekcji „Sprawdź się”. Zapowiada uczniom, że w kolejnym kroku będą rozwiązywać ćwiczenia 1‑5 – od najprostszych do najtrudniejszych – i będą to robić wspólnie. Wybrana osoba czyta po kolei polecenia. Po każdym przeczytanym poleceniu nauczyciel daje uczniom określony czas na przygotowanie się, a następnie ochotnik udziela odpowiedzi. Reszta uczniów ustosunkowuje się do niej, proponując swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej.

4. Następne ćwiczenie nr 6 wyświetlone przez nauczyciela na tablicy uczniowie wykonują, pracując w parach. Podczas wspólnych dyskusji rozwiązują zadanie, następnie łączą się z inną parą i kontynuują swoją dyskusję, uzasadniając swój wybór.

5. Kolejne ćwiczenie nr 7 uczniowie wykonują indywidualnie. Nauczyciel kontroluje wskazywane przez uczniów odpowiedzi. Następnie uczniowie w parach dyskutują, porównując swoje odpowiedzi na forum klasy.

Faza podsumowująca:

1. Omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń i poleceń z sekcji „Sprawdź się”.

2. Jako podsumowanie lekcji: „Bośmy są tylko z klęczek znani… Uwłaszczenie chłopów pod zaborami” nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio: Przypomniałam/ łem sobie, że... Co było dla mnie łatwe... Czego się nauczyłam/łem... Co sprawiało mi trudność...

3. Na zakończenie nauczyciel dokonuje oceny pracy wylosowanej osoby.

Praca domowa:

1. Napisz streszczenie tekstu zawartego w sekcji „Przeczytaj”.

2. Wykonaj ćwiczenie nr 8 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

A. Chwalba, Historia Polski 1795–1918, Kraków 2000.

I. Ihnatowicz, Społeczeństwo polskie 1864–1914. Seria: Dzieje Narodu i Państwa Polskiego, t. 3, Warszawa 1988.

L. Stomma, Antropologia kultury wsi polskiej oraz wybrane eseje, Łódź 2002.

Encyklopedia szkolna. Historia, WSiP.

Wybór tekstów źródłowych z historii państwa i prawa polskiego, zebr. i oprac. J. Sawicki, t. 2, Warszawa 1953.

Encyklopedia PWN online.

Wskazówki metodyczne:

• Uczniowie na podstawie sekcji „Schemat” przygotowują prezentację multimedialną będącą podsumowaniem lekcji.