Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Biologiczny wymiar ludzkiego życia w powieściach Emila Zoli

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Cele kształcenia – wymagania ogólne

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

2. Rozumienie historii literatury i dziejów kultury jako procesu, a także dostrzeganie roli czynników wewnętrznych i zewnętrznych wpływających na ten proces.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

2) wykorzystuje składniowo‑znaczeniowy charakter interpunkcji do uwypuklenia sensów redagowanego przez siebie tekstu;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

3) rozumie i stosuje w tekstach retorycznych zasadę kompozycyjną (np. teza, argumenty, apel, pointa);

6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności.

Cele operacyjne. Uczeń:

wskazuje wyznaczniki literatury naturalistycznej,
na podstawie wykładu ekspertki wyjaśnia, w jakim celu literatura II poł. XIX w. zwróciła się w stronę nauk przyrodniczych,
interpretuje przesłanie utworów Emila Zoli na podstawie fragmentów powieści Germinal,
redaguje tekst o charakterze argumentacyjnym, odwołując się do wybranych tekstów literackich.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
dyskusja;
rozmowa kierowana;
śniegowa kula.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”.
Nauczyciel prosi także, by uczniowie obejrzeli dostępne w internecie fragmenty filmu Germinal z 1993 roku w reż. Claude'a Berri, który może im pomóc zapoznać się z realiami opisanymi w powieści Zoli.

Faza wprowadzająca:

Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: nauczyciel pyta uczniów, jakie były założenia naturalizmu. Uczniowie odpowiadają na podstawie informacji uzyskanych z bloku tekstowego.
Później prowadzący informuje uczniów, że będą pracowali metodą śnieżnej kuli, poszukując odpowiedzi na pytanie: Dlaczego – Twoim zdaniem – w drugiej połowie XIX wieku literatura zwróciła się w stronę nauk przyrodniczych?
Pierwszy etap pracy jest indywidualny: uczniowie samodzielnie opracowują odpowiedzi, następnie łączą się w pary, konfrontując zapisane pomysły. Kolejny etap to połączenie par w zespoły 4‑osobowe, które prowadzą dyskusję i weryfikują swoje przemyślenia, a wniosek omawiany jest na forum klasy. Na każdym etapie uczniowie zapisują swoje pomysły na nowej kartce.

Faza realizacyjna:

Nauczyciel wyświetla film z wykładem ekspertki na temat biologicznego wymiaru ludzkiego życia w twórczości Emila Zoli. Następnie prosi jednego z uczniów o odczytanie polecenia 1 z sekcji „Film edukacyjny”. Uczniowie odpowiadając, uzupełniają na podstawie filmu ustalenia dokonane w poprzednim etapie lekcji.
W drugiej części tej fazy lekcji nauczyciel prosi, by uczestnicy zajęć wykonali w parach ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się”: 5, 6 i 7. Następnie wybrane osoby prezentują odpowiedzi, a nauczyciel weryfikuje ich poprawność.

Faza podsumowująca:

Omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń i poleceń z sekcji „Sprawdź się”.
W podsumowaniu lekcji uczniowie wspólnie gromadzą argumenty, które będą mogli wykorzystać, wykonując w domu ćw. 8 z sekcji „Sprawdź się”. Proponują także teksty literackie, do których warto się odwołać, pisząc rozprawkę. Notują ustalenia.

Praca domowa:

Ćwiczenie 8 z e‑materiału.

Materiały pomocnicze

Emil Zola, Germinal, Wrocław 1978.
Halina Suwała, Emil Zola, Warszawa 1968.
Fragmenty filmu Germinal z 1993 roku w reż. Claude'a Berri.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Film” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się