Dla nauczyciela

Scenariusz zajęć

Autor: Patrycja Leszczenko, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Jak zbudowane są wodorki typu soli?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

6) klasyfikuje wodorki ze względu na ich charakter chemiczny (kwasowy, zasadowy i obojętny); wnioskuje o charakterze chemicznym wodorku na podstawie wyników doświadczenia; pisze odpowiednie równania reakcji potwierdzające charakter chemiczny wodorków; opisuje typowe właściwości chemiczne wodorków pierwiastków 17. grupy, w tym ich zachowanie wobec wody i zasad.

Zakres rozszerzony

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

6) klasyfikuje wodorki ze względu na ich charakter chemiczny (kwasowy, zasadowy i obojętny); projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego przebieg pozwoli wykazać charakter chemiczny wodorku; wnioskuje o charakterze chemicznym wodorku na podstawie wyników doświadczenia; pisze odpowiednie równania reakcji potwierdzające charakter chemiczny wodorków; opisuje typowe właściwości chemiczne wodorków pierwiastków 17. grupy, w tym ich zachowanie wobec wody i zasad.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

  • definiuje pojęcia: wodorki typu soli, sieć jonowa;

  • charakteryzuje strukturę przestrzenną wodorków jonowych pod kątem elementów występujących;

  • pisze równania reakcji otrzymywania wodorków typu soli;

  • określa stopień utlenienia pierwiastków wchodzących w skład wodorków typu soli;

  • wyjaśnia powstawanie wiązania jonowego w wodorkach typu soli;

  • wnioskuje o właściwościach fizycznych, które wynikają z jonowej natury wodorków;

  • pisze równania reakcji wodorków jonowych z wodą i kwasami.

Strategie nauczania:

  • asocjacyjno‑operacyjna.

Metody i techniki nauczania:

  • animacja;

  • analiza materiału źródłowego;

  • pogadanka;

  • ćwiczenia uczniowskie;

  • dyskusja dydaktyczna;

  • tarcza strzelnicza.

Formy pracy:

  • praca zbiorowa;

  • praca w parach;

  • praca indywidualna uczniów.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • rzutnik multimedialny;

  • tablica interaktywna/tablica, kreda/pisak.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

  1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje pytania: Co to są wodorki? Czy wszystkie wodorki mają te same cechy? Z czego mogą wynikać różnice w ich właściwościach?

  2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie starają się odpowiedzieć na pytanie: Co to są wodorki typu soli i jak są zbudowane?

  3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.

Faza realizacyjna:

  1. Powrót do fazy wstępnej. Uczniowie szukają w e‑materiale w sekcji „Przeczytaj” odpowiedzi na pytanie: Co to są wodorki typu soli i jak są zbudowane? Konfrontują swoje wypowiedzi z informacją podaną w e‑materiale. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej ćwiczenie 1 zawarte w e‑materiale w sekcji „Przeczytaj”. Uczniowie po zapoznaniu się z poleceniem udzielają na forum klasy odpowiedzi.

  2. Nauczyciel proponuje uczniom pracę w parach z animacją. Uczniowie za pomocą animacji mają rozwiązać następujące problemy: Jak można podzielić wodorki i czym te grupy się charakteryzują? Jakie są sposoby otrzymywania wodorków typu soli? Jakie cechy wspólne mają wodorki typu soli z innymi solami? Po obejrzeniu animacji, na forum klasy uczniowie omawiają poszczególne zagadnienia, a następnie wykonują zadania z wykorzystaniem treści animacji. Po wyznaczonym czasie, chętne lub wskazane osoby podają propozycje swoich odpowiedzi na forum klasy. Pozostali uczniowie weryfikują poprawność merytoryczną odpowiedzi.

  3. Nauczyciel dzieli losowo uczniów na kilkuosobowe grupy. Każda z nich otrzymuje do analizy kartę charakterystyki innego wodorku typu soli (np. litu, sodu, wapnia). Zadaniem grup jest powiązanie budowy tych związków z właściwościami fizycznymi.

  4. Uczniowie zapoznają się z treściami w e‑materiale w sekcji „Przeczytaj” dotyczącymi metody otrzymywania wodorków typu soli, po czym chętne osoby podchodzą do tablicy i zapisują przykłady równań otrzymywania wodorków typu soli.

  5. Omówienie charakteru chemicznego wodorków typu soli na podstawie ich reakcji z kwasami po wcześniejszym zapoznaniu się uczniów z treściami w e‑materiale w sekcji „Przeczytaj”. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej ćwiczenie 1 zawarte w e‑materiale w sekcji „Przeczytaj”. Chętna osoba udziela odpowiedzi – zapisuje na tablicy równanie reakcji chemicznej. Następnie uczniowie podchodzą do tablicy i zapisują przykłady równań reakcji wodorków typu soli z kwasami.

  6. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Uczniowie wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu nauczyciel daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętny uczeń z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.

Faza podsumowująca:

  1. Tarcza strzelnicza. Celem tej metody jest bardzo szybkie uzyskanie informacji zwrotnej. Uczniowie, na tarczy strzelniczej, zawieszonej w sali lekcyjnej, z użyciem samoprzylepnych kolorowych karteczek, zaznaczają w skali od 0 do 10 swoje „strzały”. Koło można podzielić na części, w których oceniać można różne aspekty pracy – np. przydatność, atrakcyjność, stopień trudności materiału, zaangażowanie uczniów, zainteresowanie tematem, stopień opanowania zagadnienia, wynikający z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji, itp. Nauczyciel może odnieść się do tego ogólnie na podsumowanie.

Praca domowa:

Dokończenie zadań z zestawu ćwiczeń interaktywnych – dla uczniów, którzy nie zdążyli wykonać na lekcji. 

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Decyzją nauczyciela pozostaje, czy praca z animacją będzie indywidualna (uczniowie korzystają z własnych komputerów i słuchawek) czy też medium zostanie wyświetlone na rzutniku, a uczniowie będą indywidualnie/w parach odpowiadać na dołączone do niego pytania. Nauczyciel może zrezygnować z dołączonej narracji i „własnymi siłami” przekazać omawiane treści.

Materiały pomocnicze:

  1. Nauczyciel przygotowuje planszę z tarczą strzelniczą oraz samoprzylepne małe kolorowe karteczki do robienia cen (cenki) dla uczniów.

  2. Karty charakterystyki substancji chemicznej – kilku wybranych przez nauczyciela wodorków jonowych (wodorek litu, wodorku sodu, wodorku wapnia).

Sprawdź się