Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Język jako narzędzie porozumiewania się człowieka – poznawcza, komunikacyjna i społeczna funkcja tekstu

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;
3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń:
1) rozumie pojęcie znaku językowego oraz języka jako systemu znaków; rozróżnia typy znaków i określa ich funkcje w tekście;
2) zna pojęcie aktu komunikacji językowej oraz jego składowe (komunikat, nadawca, odbiorca, kod, kontekst, kontakt);
3) rozpoznaje i określa funkcje tekstu (informatywną, poetycką, metajęzykową, ekspresywną, impresywną – w tym perswazyjną);
4) rozpoznaje zjawiska powodujące niejednoznaczność wypowiedzi (homonimie, anakoluty, elipsy, paradoksy), dba o jasność i precyzję komunikatu;
8) rozróżnia pojęcia manipulacji, dezinformacji, postprawdy, stereotypu, bańki informacyjnej, wiralności; rozpoznaje te zjawiska w tekstach i je charakteryzuje;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
IV. Samokształcenie.
2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • pogłębia funkcjonalną wiedzę z zakresu nauki o języku;

  • świadome wykorzystuje działania językowe w formowaniu odpowiedzialności za własne zachowania językowe;

  • ilustruje funkcje języka przykładami z własnych doświadczeń komunikacyjnych,

  • charakteryzuje poznawczą, komunikacyjną i społeczną funkcję tekstu

  • redaguje teksty, w których dominują wybrane funkcje języka.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel prosi uczniów o przygotowanie prezentacji na podstawie informacji zawartych w sekcji „Mapa myśli”. Uczniowie mają za zadanie przygotować przykłady z mediów ilustrujące różne funkcje języka. Prezentacja powinna mieć formę quizu: oglądający ją uczniowie powinni rozpoznawać funkcje językowe przedstawianych w niej komunikatów.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel wyświetla i odczytuje temat lekcji oraz zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału cele zajęć i prosi uczniów lub wybraną osobę o sformułowanie kryteriów sukcesu.

  2. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: jakie elementy są konieczne, by komunikacja między ludźmi była skuteczna? Uczniowie odpowiadają swobodnie, jedna osoba zapisuje ich propozycje na tablicy, a jeśli to konieczne, nauczyciel przypomina schemat komunikacji.
    Następnie prosi wyznaczonych wcześniej uczniów o przedstawienie prezentacji dotyczącej funkcji języka; uczestnicy zajęć wskazują funkcję komunikatów, które pojawiają się w prezentacji.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie, w parach, odpowiadają na pytanie towarzyszące mapie myśli zamieszczonej w e‑materiale. następnie przystępują do indywidulnego wykonania ćwiczeń wskazanych przez nauczyciela. Ćwiczenie 8 wykonują wspólnie po odczytaniu wiersza Herberta przez jednego z uczniów lub przez nauczyciela.

Faza podsumowująca:

  1. W podsumowaniu lekcji nauczyciel zadaje pytanie: czego należy unikać w komunikacji językowej z innymi ludźmi?

  2. Omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń i poleceń z sekcji „Sprawdź się”.

Praca domowa:

  1. Wybierz osobę, której wypowiedzi będziesz śledzić przez najbliższe dwa dni. Wypisz 15 dowolnych komunikatów i nazwij pełnione przez nie funkcje.

Materiały pomocnicze:

  • Jadwiga Kowalikowa, Kształcenie językowe. Teoria dla praktyki, w: Polonista w szkole, red. Anna Janus‑Sitarz, Kraków 2004.

  • Marcin Możdżonek, Zarys modelu (rzeczywistej) komunikacji międzyludzkiej w odniesieniu do (rzeczywistych) języków ludzkich i (rzeczywistej) kultury ludzkiej, „Lingwistyka Stosowana” 2016/17

Wskazówki metodyczne

  • Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Mapa myśli” do podsumowania lekcji.

Sprawdź się