Dla nauczyciela
Autor: Marta Kulikowska
Przedmiot: Język polski
Temat: Realizacja motywu stabat mater dolorosa na przykładzie Lamentu świętokrzyskiego
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele operacyjne. Uczeń:
analizuje Lament świętokrzyski,
wskazuje źródła motywu stabat mater dolorosa,
opisuje sposób realizacji toposu stabat mater dolorosa w Lamencie świętokrzyskim,
charakteryzuje wizerunek Matki Boskiej w tekstach literackich i dziełach malarskich.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”. Nauczyciel proponuje zainteresowanym osobom, by przygotowały prezentację złożoną z dzieł malarskich z różnych epok, wykorzystujących motyw stabat mater dolorosa, czyli Matki Boskiej stojącej pod krzyżem Chrystusa.
Faza wprowadzająca:
Lekcja rozpoczyna się od odczytania przez nauczyciela (lub wybraną wcześniej, przygotowaną do tego osobę) tekstu Stabat mater dolorosa. W tle może wybrzmieć nagranie tej pieśni (w wersji łacińskiej) w wykonaniu chóru Jerycho (patrz materiały dodatkowe).
Nauczyciel pyta o wrażenia uczniów zarówno dotyczące tekstu, jak i jego chóralnego wykonania. Prosi o określenie nastroju pieśni, wyrażanych w niej uczuć, podmiotu lirycznego oraz adresatów. Uczniowie odpowiadają swobodnie.
Nauczyciel informuje, że lekcja będzie dotyczyła realizacji motywu stabat mater dolorosa w polskiej pieśni średniowiecznej Posłuchajcie bracia miła.
Podanie tematu zajęć.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel poleca, by na podstawie informacji z bloku tekstowego uczniowie scharakteryzowali motyw stabat mater dolorosa. Jedna osoba notuje ustalenia pozostałych na tablicy, w formie mapy skojarzeń, wszyscy uczniowie zapisują mapę w zeszytach.
Następnie nauczyciel prosi o przedstawienie galerii malarskiej obrazującej motyw stabat mater dolorosa, przygotowanej przez uczniów w domu. Pozostali uczestnicy zajęć mogą komentować sposób realizacji toposu na obrazach. Nauczyciel ocenia dodatkową pracę uczniów.
Nauczyciel odczytuje Lament świętokrzyski, uczniowie śledzą tekst w e‑materiale, by wyjaśnić niezrozumiałe fragmenty. W tle może brzmieć np. kompozycja Vivaldiego lub Pergolesiego (patrz materiały dodatkowe), by podkreślić, że Lament... ma formę pieśni. Uczniowie wskazują pierwsze podobieństwa i różnice między Stabat mater... a Lamentem..., które udało im się wychwycić podczas słuchania.
Następnie nauczyciel prosi, by uczniowie w parach wykonali wskazane ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się” związane z interpretacją pieśni Posłuchajcie bracia miła. Warto zwrócić uwagę na ciekawe ćwiczenie 6 oraz polecenie 1 towarzyszące mapie myśli. Po upływie wyznaczonego czasu uczniowie prezentują efekty swojej pracy, a nauczyciel weryfikuje ich poprawność.
Faza podsumowująca:
Podsumowaniem lekcji może być wspólne wykonanie ćw. 8 z sekcji „Sprawdź się”.
Na zakończenie nauczyciel prosi, by uczniowie dokończyli zdania: Podczas tej lekcji ważne było...; W tej lekcji niepotrzebne było... Nauczyciel zyskuje w ten sposób informację zwrotną od uczniów.
Praca domowa:
Praca domowa z e‑materiału.
Materiały pomocnicze:
Ilustracją lekcji mogą być kompozycje Stabat mater dolorosa K. Szymanowskiego, A. Vivaldiego lub G.B. Pergolesiego, dostępne w internecie.
Stabat mater dolorosa w wykonaniu chóru Jerycho pod dyr. Bartosza Izbickiego, 2018, dostępny w internecie.
Wskazówki metodyczne
Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Mapa myśli” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.