Sprawdź się
Wskaż odbiorców monologu lirycznego Marii. Zaznacz fragmenty w tekście kolorem czerwonym.
Pożałuj mię, stary, młody, Boć mi przyszły krwawe gody; Jednegociem Syna miała I tegociem ożalała.
Zamęt ciężki dostał się mie, ubogiej żenie, Widzęć rozkrwawione me miłe narodzenie, Ciężka moja chwila, krwawa godzina, Widzęć niewiernego Żydowina, Iż on bije, męczy mego miłego Syna.
Synku miły i wybrany, Rozdziel z matką swoją rany! A wszakom cię, Synku miły, w swem sercu nosiła, A takież tobie wiernie służyła, Przemow k matce, bych się ucieszyła, Bo już jidziesz ode mnie, moja nadzieja miła.
Synku, bych cię nisko miała, Niecoć bych ci wspomagała; Twoja głowka krzywo wisa, tęć bych ja podparła, Krew po tobie płynie, tęć bych ja utarła, Picia wołasz, piciać bych ci dała, Ale nie lza dosiąc twego świętego ciała.
O anjele Gabryjele, Gdzie jest ono twe wesele, Cożeś mi go obiecował tako barzo wiele, A rzekęcy: Panno, pełna jeś miłości, A ja pełna smutku i żałości, Sprochniało we mnie ciało i moje wszytki kości.
Proścież Boga, wy miłe i żądne maciory, By wam nad dziatkami nie były takie to pozory, Jele ja nieboga ninie dziś zeźrzała Nad swym, nad miłym Synem krasnym, Iż on cirpi męki nie będąc w żadnej winie.
Nie mam ani będę mieć jinego, Jedno ciebie, Synu, na krzyżu rozbitego.
czerwony
Posłuchajcie, bracia miła,
Kcęć wam skorżyć krwawą głowę;
Usłyszycie moj zamętek,
Jen mi się zstał w Wielki Piątek.
Pożałuj mię, stary, młody,
Boć mi przyszły krwawe gody;
Jednegociem Syna miała
I tegociem ożalała.
Zamęt ciężki dostał się mie, ubogiej żenie,
Widzęć rozkrwawione me miłe narodzenie,
Ciężka moja chwila, krwawa godzina,
Widzęć niewiernego Żydowina,
Iż on bije, męczy mego miłego Syna.
Synku miły i wybrany,
Rozdziel z matką swoją rany!
A wszakom cię, Synku miły, w swem sercu nosiła,
A takież tobie wiernie służyła,
Przemow k matce, bych się ucieszyła,
Bo już jidziesz ode mnie, moja nadzieja miła.
Synku, bych cię nisko miała,
Niecoć bych ci wspomagała;
Twoja głowka krzywo wisa, tęć bych ja podparła,
Krew po tobie płynie, tęć bych ja utarła,
Picia wołasz, piciać bych ci dała,
Ale nie lza dosiąc twego świętego ciała.
O anjele Gabryjele,
Gdzie jest ono twe wesele,
Cożeś mi go obiecował tako barzo wiele,
A rzekęcy: Panno, pełna jeś miłości,
A ja pełna smutku i żałości,
Sprochniało we mnie ciało i moje wszytki kości.
Proścież Boga, wy miłe i żądne maciory,
By wam nad dziatkami nie były takie to pozory,
Jele ja nieboga ninie dziś zeźrzała
Nad swym, nad miłym Synem krasnym,
Iż on cirpi męki nie będąc w żadnej winie.
Nie mam ani będę mieć jinego,
Jedno ciebie, Synu, na krzyżu rozbitego.
W jakim celu Matka Boska zwraca się do odbiorców? Dopasuj do siebie odpowiednie elementy.
Chce podzielić Jego ból., Prosi o wysłuchanie, o uwagę., Żałuje, że zataił przed nią informację o śmierci Syna., Chce, by modliły się do Boga, który miałby oszczędzić im takiego cierpienia (związanego z patrzeniem na mękę dzieci).
| Ludzie | |
| Syn | |
| Archanioł Gabriel | |
| Matki |
Przeanalizuj tabelę, w której zamieszczono fragmenty wypowiedzi Matki Boskiej do ludzi oraz określono cel ich zastosowania. Zwróć uwagę na rosnące emocje. Zapisz, jak nazywa się taki środek stylistyczny.
1. P o s ł u c h a j c i e, bracia miła | Zwrócenie uwagi. |
2. U s ł y s z y c i e moj zamętek, | Prośba o wysłuchanie skargi. |
3. P o ż a ł u j mię, stary, młody, | Prośba o współczucie. |
Połącz cytaty z nazwami środków stylistycznych.
Pożałuj mię, Krwawa godzina, rozkrwawione narodzenie, krwawa głowa, Spróchniało we mnie ciało i moje wszytki kości, Synek, Głowka, Miły syn i okrutny Żydowin, krwawe gody
| Cytat | Środek stylistyczny |
|---|---|
| Pożałuj mię | |
| Krwawa godzina, rozkrwawione narodzenie, krwawa głowa | |
| Spróchniało we mnie ciało i moje wszytki kości | |
| Synek | |
| Głowka | |
| Miły syn i okrutny Żydowin | |
| krwawe gody |
Określ, jaką funkcję pełnią podane wyrażenia. Wstaw w odpowiednie miejsca sformułowania umieszczone pod tabelą.
Pożałuj mię, Krwawa godzina, rozkrwawione narodzenie, krwawa głowa, Krwawe gody, Spróchniało we mnie ciało i moje wszytki kości, Synek, głowka, Miły syn i okrutny Żydowin
| Cytat | Funkcja |
|---|---|
| Pożałuj mię | |
| Krwawa godzina, rozkrwawione narodzenie, krwawa głowa | |
| Krwawe gody | |
| Spróchniało we mnie ciało i moje wszytki kości | |
| Synek, głowka | |
| Miły syn i okrutny Żydowin |
Posłuchajcie, bracia miła1.
Synku, bych cię nisko miała,
Niecoć bych ci wspomagała;
Twoja głowka krzywo wisa, tęć bych ja podparła,
Krew po tobie płynie, tęć bych ja utarła,
Picia wołasz, piciać bych ci dała,
Ale nie lza dosiąc twego świętego ciała.2.
Zamęt ciężki dostał się mie, ubogiej żenie,
Widzęć rozkrwawione me miłe narodzenie,3.
Proścież Boga, wy miłe i żądne maciory,
By wam nad dziatkami nie były takie to pozoryŹródło: Posłuchajcie, bracia miła, [w:] Zrozumieć średniowiecze: wypisy, konteksty i materiały literackie dla uczniów, studentów i nauczycieli, oprac. R. Mazurkiewicz, Tarnów 1994, s. 35–36.
A) Wypisz z tekstu przykłady zdań we wszystkich czasach:
B) Napisz, o czym może świadczyć użycie w wypowiedzi Marii form czasownikowych w trzech czasach.
Zaznacz wszystkie stwierdzenia, które trafnie opisują sposób realizacji motywu stabat mater dolorosa w Lamencie świętokrzyskim.
- Motyw stabat mater dolorosa to motyw matki boleściwej.
- Zestawienie zdrobnień („Synku miły”) z drastycznymi opisami męki Chrystusa („Krew po tobie płynie”) ma na celu ukazanie ogromu cierpienia Jego Matki.
- Maria stoi pod krzyżem sama.
- Celem zastosowania motywu stabat mater dolorosa jest przedstawienie Marii jako matki cierpiącej tak samo jak inne matki.
- Lament i żal przynoszą Matce Boskiej ukojenie.
- Matka Boska pod krzyżem Syna błaga ludzi o współczucie.