Dla nauczyciela

Autor: Maria Gniłka‑Somerlik

Przedmiot: Język polski

Temat: Proces dojrzewania – Tadeusz Konwicki Kronika wypadków miłosnych

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);

3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;

4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;

7) odróżnia dzieła kultury wysokiej od tekstów kultury popularnej, stosuje kryteria pozwalające odróżnić arcydzieło od kiczu.

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;

2) rozumie zróżnicowanie składniowe zdań wielokrotnie złożonych, rozpoznaje ich funkcje w tekście i wykorzystuje je w budowie wypowiedzi o różnym charakterze;

3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń:

9) stosuje zasady etykiety językowej w wypowiedziach ustnych i pisemnych odpowiednie do sytuacji;

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

4) wyjaśnia, w jaki sposób użyte środki retoryczne (np. pytania retoryczne, wyliczenia, wykrzyknienia, paralelizmy, powtórzenia, apostrofy, przerzutnie, inwersje) oddziałują na odbiorcę;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;

IV. Samokształcenie.

11. korzysta z zasobów multimedialnych, np. z: bibliotek, słowników on‑line, wydawnictw e‑book, autorskich stron internetowych; dokonuje wyboru źródeł internetowych, uwzględniając kryterium poprawności rzeczowej oraz krytycznie ocenia ich zawartość;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

4) porównuje teksty kultury, uwzględniając różnorodne konteksty;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

wyjaśnia wpływ biografii Tadeusza Konwickiego na jego wybory artystyczne;
wskazuje środki stylistyczne oraz ich funkcje w Kronice wypadków miłosnych Tadeusza Konwickiego;
ustala, czym jest niepokój wojenny i w jaki sposób został przedstawiony w utworze Kronika wypadków miłosnych;
porównuje utwór Tadeusza Konwickiego z adaptacją filmową Andrzeja Wajdy z 1985 roku;

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

Nauczyciel na kilka tygodni przed lekcją poleca uczniom lekturę utworu Kronika wypadków miłosnych Tadeusza Konwickiego oraz seans adaptacji filmowej w reżyserii Andrzeja Wajdy z 1985 roku. Zadaniem uczniów jest przygotowanie wstępnego porównania tych dwóch dzieł oraz wynotowanie najważniejszych refleksji i wniosków. Nauczyciel informuje uczniów, że te notatki będą użyteczne przy pisaniu recenzji filmu.

Faza wprowadzająca

Faza wstępna lekcji przeznaczona jest na ogólnoklasową refleksję na temat wrażeń lekturowych i filmowych. Nauczyciel prezentuje uczniom „Wprowadzenie” do lekcji, jej cele, następnie zapisuje temat na tablicy.

Faza realizacyjna

Zapoznanie uczniów z kontekstem biograficznym

W nawiązaniu do sugestii o wpływie biografii Tadeusza Konwickiego na jego wybory artystyczne, nauczyciel poleca uczniom zapoznanie się z sekcją „Przeczytaj”. Zadaniem uczniów jest uważna lektura i uzupełnianie notatek niezbędnych do napisania recenzji filmowej w ramach pracy domowej.

Praca z multimedium i blokiem ćwiczeń

Uczniowie:

zapoznają się wykładem dr. Karola Jachymka. Poszukując nawiązań do tradycji romantyków, wykonują polecenie pierwsze oraz w uzupełnieniu ćwiczenie nr 7 z sekcji „Sprawdź się”;
sprawdzają kontrolnie zdobytą wiedzę z wykładu i wykonują ćwiczenie nr 1 z sekcji „Sprawdź się”;
przystępują do pracy z tekstem Tadeusza Konwickiego. Wykonują ćwiczenia: 4‑6 z sekcji „Sprawdź się”;
przygotowują się do napisania pracy domowej (recenzji filmu). W tym celu wykonują drugie polecenie do multimedium oraz – w uzupełnieniu – ćwiczenie nr 3 z sekcji „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca

W fazie podsumowującej nauczyciel powraca do istotnej kwestii dla twórczości Tadeusza Konwickiego, czyli biografizmu. Może wyświetlić uczniom film dokumentalny (lub jego fragment) przedstawiający życie i twórczość pisarza: Całkiem spora apokalipsa, dostępny na platformie: tvpkultura.tvp.pl. Po ogólnoklasowej dyskusji na temat biografii Tadeusza Konwickiego nauczyciel informuje uczniów o pracy domowej.

Praca domowa:

Po obejrzeniu filmu Kronika wypadków miłosnych z 1985 roku w reżyserii Andrzeja Wajdy napisz recenzję liczącą co najmniej 200 słów. Odwołaj się w niej do tekstu literackiego.

Materiały dodatkowe:

Całkiem spora apokalipsa, dokument o Tadeuszu Konwickim, dostępny na platformie: tvpkultura.tvp.pl
Lubelski Tadeusz, Poetyka powieści i filmów Tadeusza Konwickiego, Wrocław, 1984.
Pamiętam, że było gorąco. Z Tadeuszem Konwickim rozmawiają Katarzyna Bielas i Jacek Szczerba, Kraków, 2001.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Film” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się