Autor: Joanna Kalinowska

Temat: Między cesarstwem a papiestwem. Spór o inwestyturę w średniowiecznej Europie

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• relacjonuje przyczyny reformy kluniackiej;

• wyjaśnia, dlaczego i o co toczyła się rywalizacja między papieżem a cesarzem;

• tłumaczy takie pojęcia jak inwestytura, beneficjum, synod, konkordat;

• analizuje zapisy dyktatu papieskiego i jego znaczenie;

• wyjaśnia zapisy konkordatu wormackiego i analizuje, dlaczego był on kompromisem zawartym przez skonfliktowane strony.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał: „Między cesarstwem a papiestwem. Spór o inwestyturę w średniowiecznej Europie”. Uczniowie mają zapoznać się z treścią e‑materiału (bez multimedium i zestawu ćwiczeń) tak, aby móc aktywnie uczestniczyć w zajęciach. Powinni opracować, np. w formie notatek, najważniejsze punkty sporu między papiestwem a cesarstwem.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla temat zajęć i poleca, by na jego podstawie uczniowie sformułowali kryteria sukcesu.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel, przy użyciu dostępnego w panelu użytkownika raportu, weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji: sprawdza, którzy uczestnicy zajęć zapoznali się z udostępnionym e‑materiałem. Nauczyciel poleca uczniom, aby zgłaszali swoje propozycje pytań do wspomnianego tematu. Jedna osoba może zapisywać je na tablicy. Gdy uczniowie wyczerpią swoje pomysły, a pozostały jeszcze jakieś ważne kwestie do poruszenia, nauczyciel uzupełnia informacje.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel omawia pogłębiający się kryzys Kościoła w wiekach X–XI i proces jego feudalizacji. Wspomina, że odpowiedzią na tę sytuację był ruch reformatorski rozpoczęty w Cluny. Prosi jedną osobę o krótkie scharakteryzowanie najważniejszych jego zasad, w razie potrzeby uzupełnia jej odpowiedź.

2. Prowadzący wskazuje związek reformy kluniackiej ze sporem o dominację w Kościele. Poleca, aby jeden z uczniów omówił najważniejsze punkty sporne między papiestwem a cesarstwem i założenia tzw. dyktatu papieskiego Grzegorza VII. Nauczyciel dodaje, że ten dokument wywołał reakcję cesarza Henryka IV, która doprowadziła do jego ekskomuniki. Uczniowie wykonują ćwiczenie 6.

3. Praca z multimedium („Animacja”). Nauczyciel odtwarza animację prezentującą spotkanie Henryka IV i Grzegorza VII w Canossie. Następnie poleca, aby uczniowie wykonali polecenie nr 3: wyjaśnili, co współcześnie oznacza powiedzenie „pójść do Canossy”. Następuje wspólne omówienie propozycji uczniów.

4. Uczniowie wykonują ćwiczenie 7, analizując tekst oraz ilustrację.

5. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Jak ocenilibyście postępowanie papieża Grzegorza VII i cesarza Henryka IV podczas spotkania w Canossie? Czy obie strony mogły uznać Canossę za zwycięską konfrontację? Uczniowie dyskutują, przedstawiając swoje argumenty. Na koniec wybrana osoba może zapisać wnioski na tablicy.

6. Nauczyciel omawia decyzje konkordatu wormackiego, a uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenie 8. Prowadzący prosi wskazanego ucznia o udzielenie odpowiedzi, jeśli to konieczne, uzupełnia ją o ważne informacje.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie w ramach podsumowania wykonują w parach ćwiczenia 2 i 4.

2. Nauczyciel prosi, aby uczniowie wrócili do pytań, które zaproponowali na początku lekcji, i sprawdzili, czy uzyskali na nie odpowiedzi. Jeśli nie, uczniowie szukają rozwiązania wspólnie z nauczycielem.

3. Nauczyciel omawia przebieg zajęć oraz ocenia pracę uczniów.

Praca domowa:

Wykonaj ćwiczenie 10, podejmując się oceny postaci Grzegorza VII. Uzasadnij swoje stanowisko.

Materiały pomocnicze:

• Wielka historia świata. Tomy 1‑12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności); Świat Książki 2004‑2006.

• Wielka historia Polski, tomy 1‑10; Oficyna Wydawnicza FOGRA, Kraków 2016.

• Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011‑2019.

• E. Brudnik, A. Moszyńska, B. Owczarska, Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie. Przewodnik po metodach aktywizujących, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2011.

• Wybór tekstów źródłowych do wskazanej epoki.

Wskazówki metodyczne:

Uczniowie mogą się zapoznać z animacją przed lekcją i wykonać polecenie 2. Wówczas na lekcji następuje czytanie i ocena koleżeńska opracowań uczniów.