Autor: Bożena Święch

Temat: Dylematy metapoetyckie w wierszu Marcina Świetlickiego Dla Jana Polkowskiego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

• opracowuje pytania tematycznie związane z filmem edukacyjnym Dylematy metapoetyckie w wierszu Marcina Świetlickiego „Dla Jana Polkowskiego”;

• analizuje rolę funkcjonalnych kontekstów i środków językowych w określaniu zadań poety w wierszach Marcina Świetlickiego;

• zestawia podobieństwa i różnice w sposobie mówienia Marcina Świetlickiego o roli poezji i zadaniach poety w wierszach Dla Jana Polkowskiego, Nie dla Jana Polkowskiego;

• porządkuje swoją wiedzę na temat literackich manifestów programowych;

• rozpoznaje w wierszu Marcina Świetlickiego cechy pamfletu, wpisuje wiersze poety w dialog z tradycją kultury.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• mapa myśli;

• burza mózgów;

• sesja plakatowa.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• pisaki w trzech kolorach.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel proponuje, aby uczniowie samodzielnie wysłuchali dostępnego w sekcji „Film” wykładu profesora Andrzeja Franaszka i zredagowali listę pytań, na które odpowiada film oraz jedno pytanie, które chcieliby zadać profesorowi w związku z podjętym tematem.
   Zadaniem uczniów przed lekcją jest też zapoznanie się z materiałem sekcji „Przeczytaj” oraz samodzielne wykorzystanie innego źródła tradycyjnego lub online i na jego podstawie uzupełnienie/poszerzenie wiedzy na temat najważniejszych wydarzeń polskiej historii lat osiemdziesiątych.
   Uczniowie mają sporządzić przypis bibliograficzny źródła, z którego korzystali. Nauczyciel informuje, że efektem pracy wykonywanej przed lekcją będzie wspólna lista źródeł, z których uczniowie korzystali w ramach samokształcenia.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej albo przy użyciu rzutnika temat lekcji i rozpoczyna rozmowę z uczniami. Pyta o to, jak rozumieją temat, które z określeń w nim zastosowanych są im znane, których nie rozumieją. Nauczyciel proponuje, aby burza mózgów posłużyła do przypomnienia znanych uczniom tekstów kultury, w których pojawia się smok, inicjuje zredagowanie na tablicy mapy myśli dotyczącej funkcji przypisywanych smokom.

2. Uczniowie podają synonimy powiedzenia wzruszać ramionami.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie pracują w parach i rozmawiają na temat pytań, które zredagowali w związku z wykładem Dylematy metapoetyckie w wierszu Marcina Świetlickiego „Dla Jana Polkowskiego”. Porównują swoje pytania, wybierają do prezentacji na forum klasy te, które się powtarzały. Prezentują powtarzające się pytania i porównują z tymi, które wybrały inne pary. Klasa decyduje o trzech pytaniach, które zostaną zapisane na tablicy.

2. Nauczyciel dzieli klasę na trzy grupy, które wykonują te same zadania, ale na etapie realizacji nie konfrontują rozwiązań. Celem grup jest:
   • przygotowanie na podstawie przykładów przywołanych przez grupę krótkiej ustnej wypowiedzi na temat zadań poezji i poetów,
   • zespołowe rozpoznanie w wierszu Marcina Świetlickiego cech pamfletu oraz analiza budowy wiersza,
   • opracowanie plakatu, na którym zostaną wypisane poglądy na temat zadań poezji wynikające z wiersza Dla Jana Polkowskiego, poglądy na temat zadań poezji wynikające z wiersza Nie dla Jana Polkowskiego oraz wnioski dotyczące różnic w tych poglądach. Każda grupa posługuje się pisakiem w innym kolorze.

3. Grupy umieszczają swoje plakaty w widocznym miejscu klasy i zajmują się analizą pracy koleżanek i kolegów. Dopisują pisakiem, którym opracowali swój plakat, to, czego zabrakło na plakatach dwóch pozostałych grup.

4. Uczniowie z grupy, której plakat był najpełniejszy jeszcze przed fazą konfrontacji, odczytują efekty swojej pracy.

Faza podsumowująca:

1. Każdy uczeń ustnie przygotowuje ćwiczenie 7. Na podstawie utworu Marcina Świetlickiego odpowiada na pytanie oraz uzasadnia swoje zdanie: Czy podmiot liryczny wiersza Dla Jana Polkowskiego zgodziłby się z opinią poety i krytyka literackiego Leszka Szarugi, który stwierdził w 1986 roku, że:
   „Wolność artysty oznacza prawo schylania się nad różą, gdy płoną lasy.”
   Wybrany uczeń przedstawia klasie swoją realizację zadania.

2. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i proponuje, aby uczniowie przypomnieli sobie pytania do profesora Andrzeja Franaszka zredagowane przed lekcją. Nauczyciel prosi, aby wypowiedział się uczeń, który znalazł odpowiedź w czasie lekcji lub ten, który tej odpowiedzi jeszcze nie zna i chce o swoim pytaniu porozmawiać z klasą.

3. Nauczyciel dokonuje ewaluacji lekcji; zapisuje na tablicy zdanie z wykładu profesora A. Franaszka Znajduje wolność ktoś, kto jest na służbie smoka lub z nim walczy i prosi wybranych uczniów o dodanie do wypowiedzi przeczenia lub potwierdzenia.
   NIE/TAK
   Poleca także zredagowanie jednego zdania uzasadniającego wybór odpowiedzi.

Praca domowa:

1. Porównaj symboliczne znaczenie smoka w wierszu Marcina Świetlickiego Dla Jana Polkowskiego i w wierszu Zbigniewa Herberta Potwór Pana Cogito.

Materiały pomocnicze:

• Piotr Śliwiński, Przygody z wolnością. Uwagi o poezji współczesnej, Kraków 2002.

• Władysław Kopaliński, Słownik symboli, Warszawa 2006.

Wskazówki metodyczne

• Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Film” do zaplanowania fazy przed lekcją oraz do zaproponowania uczniom opracowania prezentacji multimedialnej ilustrującej wykład.