Zbigniew Herbert Przesłanie Pana Cogito

Idź dokąd poszli tamci do ciemnego kresu
po złote runo nicości twoją ostatnią nagrodę

idź wyprostowany wśród tych co na kolanach
wśród odwróconych plecami i obalonych w proch

ocalałeś nie po to aby żyć
masz mało czasu trzeba dać świadectwo

bądź odważny gdy rozum zawodzi bądź odważny
w ostatecznym rachunku jedynie to się liczy

a Gniew twój bezsilny niech będzie jak morze
ilekroć usłyszysz głos poniżonych i bitych

niech nie opuszcza ciebie twoja siostra Pogarda
dla szpiclów katów tchórzy – oni wygrają
pójdą na twój pogrzeb i z ulgą rzucą grudę
a kornik napisze twój uładzony życiorys

i nie przebaczaj zaiste nie w twojej mocy
przebaczać w imieniu tych których zdradzono o świcie

strzeż się jednak dumy niepotrzebnej
oglądaj w lustrze swą błazeńską twarz
powtarzaj: zostałem powołany – czyż nie było lepszych

strzeż się oschłości serca kochaj źródło zaranne
ptaka o nieznanym imieniu dąb zimowy
światło na murze splendor nieba
one nie potrzebują twego ciepłego oddechu
są po to aby mówić: nikt cię nie pocieszy

czuwaj – kiedy światło na górach daje znak – wstań i idź
dopóki krew obraca w piersi twoją ciemną gwiazdę

powtarzaj stare zaklęcia ludzkości bajki i legendy
bo tak zdobędziesz dobro którego nie zdobędziesz
powtarzaj wielkie słowa powtarzaj je z uporem
jak ci co szli przez pustynię i ginęli w piasku

a nagrodzą cię za to tym co mają pod ręką
chłostą śmiechu zabójstwem na śmietniku

idź bo tylko tak będziesz przyjęty do grona zimnych czaszek
do grona twoich przodków: Gilgamesza Hektora Rolanda
obrońców królestwa bez kresu i miasta popiołów

Bądź wierny Idź

2 Źródło: Zbigniew Herbert, Przesłanie Pana Cogito, [w:] Wiersze zebrane, oprac. R. Krynicki, Kraków 2008, s. 439–440.

Jan Polkowski Przesłanie Pana X

Ocalałeś nie po to, żeby dać świadectwo,
które jak dym z odrzuconej ofiary 
nie chce opuścić płonących miast

Twoje ciało, oto początek i koniec czasu
i niech nie będzie poranionym archiwum
dla kilku wierszy lub bajek marzycieli 
i głupców

Przeżyłeś nie po to, żeby świadczyć
przeciwko niemu, świat jest zbyt bliskim krewnym 
twoich dzieci

Wszystkie drogi prowadzą,
klucząc, do miejsca, w którym układasz się 
do sprawiedliwego snu

Historia ma swoje prawa, dlatego bez egzaltacji,
z perspektyw tysiącletniej cywilizacji patrz 
jak mały naród ginie, 
jak duszą się jego ostatnie pokolenia

Ale nie trać nadziei, 
może nie obudzisz się za ostrą bramą 
więzienia, z nieregularną, dwuramienną gwiazdą 
wszytą w skórę, 
może nie dożyjesz tej chwili, może umrzesz 
przed narodzeniem się w narodzie wybranym 
do zagłady

Zanim znajdą cię za miastem w mundurze
robotnika lub studenta filozofii 
z twarzą przykrytą liberalną Polityką 
opisującą faszystowskie praktyki 
południowoamerykańskiej policji

Zanim zrozumiesz obelgę: Żyd!
albo: palaczek!

Idź, bądź wierny 
fladze z biało‑czarnego drutu
i generałom 
swojej powszedniej modlitwy

3 Źródło: Jan Polkowski, Przesłanie Pana X, [w:] Elegie z Tymowskich Gór i inne wiersze, Kraków 1990, s. 29–30.

Marcin Świetlicki Dla Jana Polkowskiego

Trzeba zatrzasnąć drzwiczki z tektury i otworzyć okno,
otworzyć okno i przewietrzyć pokój.
Zawsze się udawało, ale teraz się nie
udaje. Jedyny przypadek,
kiedy po wierszach
pozostaje smród.

Poezja niewolników żywi się ideą,
idee to wodniste substytuty krwi.
Bohaterowie siedzieli w więzieniach,
a robotnik jest brzydki, ale wzruszająco
użyteczny – w poezji niewolników.

W poezji niewolników drzewa mają krzyże
wewnątrz – pod korą – z kolczastego drutu.
Jakże łatwo niewolnik przebywa upiornie
długą i prawie niemożliwą drogę
od litery do Boga, to trwa krótko, niby
splunięcie – w poezji niewolników.

Zamiast powiedzieć: ząb mnie boli, jestem
głodny, samotny, my dwoje, nas czworo,
nasza ulica – mówią cicho: Wanda 
WasilewskaWanda WasilewskaWasilewska, Cyprian Kamil Norwid,
Józef Piłsudski, Ukraina, Litwa,
Tomasz MannTomasz MannTomasz Mann, Biblia i koniecznie coś 
w jidyszjidyszjidysz.

Gdyby w tym mieście nadal mieszkał smok
wysławialiby smoka – albo kryjąc się
w swoich kryjówkach pisaliby wiersze
– maleńkie piąstki grożące smokowi
(nawet miłosne wiersze pisane by były 
smoczymi literami…)

Patrzę w oko smoka
i wzruszam ramionami. Jest czerwiec. Wyraźnie.
Tuż po południu była burza. Zmierzch zapada najpierw
na idealnie kwadratowych skwerach.

q1 Źródło: Marcin Świetlicki, Dla Jana Polkowskiego, [w:] Wiersze, Kraków 2011, s. 61–62.