Dla nauczyciela
Scenariusz zajęć
Autor: Anna Florek, Krzysztof Błaszczak
Przedmiot: chemia
Temat: Czy berylowce reagują z tlenem?
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym
Podstawa programowa:
Zakres rozszerzony
X. Metale, niemetale i ich związki. Uczeń:
5) pisze równania reakcji ilustrujące typowe właściwości chemiczne metali wobec: tlenu (dla Na, Mg, Ca, Al, Zn, Fe, Cu), wody (dla Na, K, Mg, Ca), kwasów nieutleniających (dla Na, K, Ca, Mg, Al, Zn, Fe, Mn, Cr), rozcieńczonego i stężonego roztworu kwasu azotowego(V) oraz stężonego roztworu kwasu siarkowego(VI) (dla Al, Fe, Cu, Ag).
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne
Uczeń:
charakteryzuje właściwości berylowców na podstawie ich położenia w układzie okresowym pierwiastków;
objaśnia, jak reagują berylowce z tlenem i pisze odpowiednie równania reakcji;
wyjaśnia, jakim rodzajem związku jest tetrahydroksoberylan sodu, wskazuje jon centralny i ligandy w jego cząsteczce;
wyjaśnia, czym są związki koordynacyjne.
Strategie nauczania:
asocjacyjna;
problemowa.
Metody i techniki nauczania:
dyskusja dydaktyczna;;
mapy myśli;
ćwiczenia uczniowskie;
analiza materiału źródlowego;
eksperyment chemiczny;
technika zdań podsumowujących.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
rzutnik multimedialny.
Przebieg zajęć
Faza wstępna:
Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje pytanie: „Jakie wnioski wynikają z informacji o tlenie, które można odczytać w układzie okresowym pierwiastków i zachowaniu się tlenu wobec innych pierwiastków”?
Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie starają się odpowiedzieć na pytanie: czy wszystkie berylowce reagują w podobny sposób z tlenem?
Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.
Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.
Faza realizacyjna:
Eksperyment chemiczny (pokaz uczniowski) – „Spalanie magnezu w tlenie”. Nauczyciel wybiera ucznia do roli asystenta, przeprowadzającego pokaz uczniowski wg instrukcji zawartej w materiałach pomocniczych. Nauczyciel rozdaje karty pracy ucznia. Uczniowie samodzielnie formułują pytanie badawcze i hipotezę. Uczeń wybiera odpowiedni sprzęt i odczynniki chemiczne znajdujące się na stole laboratoryjnym, a następnie przeprowadza eksperyment. Pozostali uczniowie rysują schemat doświadczenia, obserwują zmiany podczas eksperymentu, zapisują równanie reakcji chemicznej, wyciągają wnioski (wszystko zapisują w kartach pracy). Następnie na forum całej klasy następuje weryfikacja pod względem merytorycznym.
Ćwiczenia w pisaniu równań reakcji chemicznych powstawania tlenków. Uczniowie podchodzą do tablicy i zapisują przykłady równań reakcji. Zapisują również równanie reakcji tlenku berylu z zasadami - wyjaśniają związek kompleksowy berylu.
Nauczyciel odsyła uczniów do mapy pojęciowej zawartej w e‑materiale. Uczniowie analizują badanie reaktywności berylowców z tlenem oraz wykonują zawarte w medium ćwiczenia. Chętni uczniowie na forum proponują propozycje rozwiązań. Pozostali uczniowie weryfikują ich poprawność.
Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Uczniowie wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu nauczyciel daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętny uczeń z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej.
Faza podsumowująca:
Uczniowie na planszy z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co 5‑10% zaznaczają cenkami w jakim stopniu opanowali zagadnienia wynikające z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. W przypadku, gdy bateria nie jest naładowana w 100%, zastanawiają się w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy?
Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:
Przypomniałem/łam sobie, że...
Co było dla mnie łatwe...
Dziś nauczyłam/łem się...
Co sprawiało mi trudność...
Praca domowa:
Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – sprawdź się.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Mapa pojęciowa może być wykorzystana w fazie przygotowywania się uczniów przed lekcją, przed sprawdzianem.
Materiały pomocnicze:
1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):
Który pierwiastek spośród berylowców tworzy związek kompleksowy?
Jak spala się magnez w tlenie?
Które pierwiastki spośród berylowców tworzą nadtlenki?
Jak się przedstawia reaktywność chemiczna berylowców?
Doświadczenie chemiczne „Spalanie magnezu w tlenie”
Szkło i sprzęt laboratoryjny: kolb stożkowa, szczypce metalowe, zapałki/zapalniczka, palnik.
Odczynniki chemiczne: wióry magnezowe, tlen.
Instrukcja wykonania:
Wióry magnezowe umieść na w szczypcach metalowych i zapal w płomieniu palnika, a następnie przenieś do kolby z tlenem, obserwuj zmiany.
Karta charakterystyki substancji.
Karta pracy ucznia: