Scenariusz zajęć

Autor: Anna Florek, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Czy berylowce reagują z tlenem?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

X. Metale, niemetale i ich związki. Uczeń:

5) pisze równania reakcji ilustrujące typowe właściwości chemiczne metali wobec: tlenu (dla Na, Mg, Ca, Al, Zn, Fe, Cu), wody (dla Na, K, Mg, Ca), kwasów nieutleniających (dla Na, K, Ca, Mg, Al, Zn, Fe, Mn, Cr), rozcieńczonego i stężonego roztworu kwasu azotowego(V) oraz stężonego roztworu kwasu siarkowego(VI) (dla Al, Fe, Cu, Ag).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• charakteryzuje właściwości berylowców na podstawie ich położenia w układzie okresowym pierwiastków;

• objaśnia, jak reagują berylowce z tlenem i pisze odpowiednie równania reakcji;

• wyjaśnia, jakim rodzajem związku jest tetrahydroksoberylan sodu, wskazuje jon centralny i ligandy w jego cząsteczce;

• wyjaśnia, czym są związki koordynacyjne.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;;

• mapy myśli;

• ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiału źródlowego;

• eksperyment chemiczny;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje pytanie: „Jakie wnioski wynikają z informacji o tlenie, które można odczytać w układzie okresowym pierwiastków i zachowaniu się tlenu wobec innych pierwiastków”?

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie starają się odpowiedzieć na pytanie: czy wszystkie berylowce reagują w podobny sposób z tlenem?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Eksperyment chemiczny (pokaz uczniowski) – „Spalanie magnezu w tlenie”. Nauczyciel wybiera ucznia do roli asystenta, przeprowadzającego pokaz uczniowski wg instrukcji zawartej w materiałach pomocniczych. Nauczyciel rozdaje karty pracy ucznia. Uczniowie samodzielnie formułują pytanie badawcze i hipotezę. Uczeń wybiera odpowiedni sprzęt i odczynniki chemiczne znajdujące się na stole laboratoryjnym, a następnie przeprowadza eksperyment. Pozostali uczniowie rysują schemat doświadczenia, obserwują zmiany podczas eksperymentu, zapisują równanie reakcji chemicznej, wyciągają wnioski (wszystko zapisują w kartach pracy). Następnie na forum całej klasy następuje weryfikacja pod względem merytorycznym.

2. Ćwiczenia w pisaniu równań reakcji chemicznych powstawania tlenków. Uczniowie podchodzą do tablicy i zapisują przykłady równań reakcji. Zapisują również równanie reakcji tlenku berylu z zasadami - wyjaśniają związek kompleksowy berylu.

3. Nauczyciel odsyła uczniów do mapy pojęciowej zawartej w e‑materiale. Uczniowie analizują badanie reaktywności berylowców z tlenem oraz wykonują zawarte w medium ćwiczenia. Chętni uczniowie na forum proponują propozycje rozwiązań. Pozostali uczniowie weryfikują ich poprawność.

4. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Uczniowie wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu nauczyciel daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętny uczeń z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie na planszy z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co 5‑10% zaznaczają cenkami w jakim stopniu opanowali zagadnienia wynikające z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. W przypadku, gdy bateria nie jest naładowana w 100%, zastanawiają się w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Dziś nauczyłam/łem się...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – sprawdź się.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Mapa pojęciowa może być wykorzystana w fazie przygotowywania się uczniów przed lekcją, przed sprawdzianem.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Który pierwiastek spośród berylowców tworzy związek kompleksowy?

• Jak spala się magnez w tlenie?

• Które pierwiastki spośród berylowców tworzą nadtlenki?

• Jak się przedstawia reaktywność chemiczna berylowców?

2. Doświadczenie chemiczne „Spalanie magnezu w tlenie”

Szkło i sprzęt laboratoryjny: kolb stożkowa, szczypce metalowe, zapałki/zapalniczka, palnik.

Odczynniki chemiczne: wióry magnezowe, tlen.

Instrukcja wykonania:

• Wióry magnezowe umieść na w szczypcach metalowych i zapal w płomieniu palnika, a następnie przenieś do kolby z tlenem, obserwuj zmiany.

3. Karta charakterystyki substancji.

4. Karta pracy ucznia: