Autor: Jarosław Dyrda

Przedmiot: Wiedza o społeczeństwie

Temat: Wykluczenie społeczne

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

I. Człowiek i społeczeństwo.

Uczeń:

6) odróżnia tolerancję od akceptacji; wyjaśnia, jak tworzą się podziały w społeczeństwie na „swoich” i „obcych”; rozpoznaje przyczyny, przejawy i skutki nietolerancji i stygmatyzacji oraz przedstawia możliwe sposoby przeciwstawiania się tym zjawiskom.

Zakres rozszerzony

III. Struktura społeczna i problemy społeczne.

Uczeń:

6) porównuje skalę nierówności społecznych w Rzeczypospolitej Polskiej i wybranym państwie, wyjaśniając związek między nierównościami społecznymi a nierównością szans życiowych.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• odróżnia tolerancję od akceptacji;

• analizuje proces tworzenia się podziału w społeczeństwie na „swoich” i „obcych”;

• rozpoznaje przyczyny, przejawy i skutki nietolerancji i stygmatyzacji;

• wskazuje sposoby przeciwstawiania się nietolerancji i stygmatyzacji;

• porównuje skalę nierówności społecznych w Rzeczypospolitej i wybranym państwie;

• wyjaśnia związek między nierównością społeczną a nierównością szans życiowych;

• wysłucha fragmentu wywiadu z Rzecznikiem ds. Osób Niepełnosprawnych, Bartłomiejem Skrzyńskim;

• scharakteryzuje zjawisko wykluczenia społecznego.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• lekcja odwrócona.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja;

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych.

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją

1. Podział klasy na pięć grup, każda z nich przygotowuje krótką prezentację na wylosowany temat:

• grupa I – zjawisko tolerancji i nietolerancji w społeczeństwie;

• grupa II – zjawisko akceptacji i afirmacji;

• grupa III – przyczyny i skutki nietolerancji;

• grupa IV – zjawisko stygmatyzacji i stereotypy;

• grupa V – podział na „swoich” i „obcych”.

Faza wstępna

1. Przedstawienie tematu i celów zajęć.

2. Uczniowie podają przykłady sytuacji, które kojarzą im się z hasłem „wykluczenie społeczne”.

Faza realizacyjna

1. Przedstawienie uczniowskich prezentacji. Po każdej z nich pozostali uczniowie mogą zadawać pytania prelegentom.

2. Praca z filmem. Po emisji materiału krótka dyskusja na temat kwestii poruszanych w wywiadzie i wykonanie ćwiczeń dołączonych do materiału.

3. Czym jest wykluczenie społeczne i kogo dotyka – burza mózgów. Uczniowie zgłaszają swoje propozycje i zapisują je na tablicy w formie mapy myśli. Po fazie twórczej następuje weryfikacja pomysłów.

4. „Jak walczyć z wykluczeniem społecznym?” – dyskusja na forum klasy. Chętna/wybrana osoba przedstawia wnioski.

Faza podsumowująca

1. Podsumowanie wiadomości na temat wykluczenia społecznego i samodzielne sporządzenie notatki z lekcji przez zespół klasowy.

2. Wykonanie ćwiczeń 6–10 z modułu „Sprawdź się”.

Praca domowa:

Wykonanie pozostałych ćwiczeń interaktywnych.

Materiały pomocnicze:

Kalinowski Sławomir, Przeciwdziałanie wykluczeniu jako zadanie edukacyjne władz lokalnych, Poznań 2010.

Magdalena Pokrzywa, Sławomir Wilk, Wykluczenie społeczne. Diagnoza, wymiary i kierunki badań, Rzeszów 2013.

Monika Siergiejuk, Ubóstwo i wykluczenie społeczne w Polsce i innych krajach Unii Europejskiej w latach 2008–2016, gov.pl.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film może zostać wykorzystany jako element prezentacji na temat wykluczenia społecznego lub jako materiał inspirujący do realizacji projektu o wykluczeniu społecznym w Polsce.