Dla nauczyciela

Autor: Katarzyna Maćkowska

Przedmiot: Filozofia

Temat: Co jest istotą oceny moralnej?

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

IX. Epikureizm i stoicyzm jako dwa paradygmaty etyki. Uczeń:

1) porównuje epikurejski hedonizm i stoicki perfekcjonizm jako zalążki (odpowiednio) konsekwencjalizmu i deontologizmu;

2) rekonstruuje spór o kryterium moralnej oceny czynu: skutki dokonanego czynu (np. osiągnięcie stanu braku cierpienia i lęku) vs. wewnętrzna charakterystyka czynu (np. stan harmonii z rozumną naturą);

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

II. Elementy historii filozofii.

1. Filozofia starożytna. Uczeń opanowuje następujące treści nauczania zawarte w podstawie programowej do filozofii zakresu podstawowego:

5) epikureizm i stoicyzm jako dwa paradygmaty etyki (punkt IX);

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele lekcji (językiem ucznia):

  • Porównasz ze sobą deontologiczne i konsekwencjalistyczne kryterium oceny moralnej.

  • Scharakteryzujesz kryterium skutków czynu oraz zgodności z nakazami i zakazami moralnymi.

  • Wskażesz starożytne źródła etyczne stanowisk: deontologicznego oraz konsekwencjalistycznego.

  • Zastosujesz deontologiczne i konsekwencjalistyczne kryterium do własnych rozważań etycznych.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • pojmuje rolę filozofii jako fundamentalnego składnika dziedzictwa kultury śródziemnomorskiej;

  • zna i charakteryzuje główne dyscypliny filozoficzne, opisuje ich problematykę i posługuje się odpowiednią terminologią;

  • rozwija krytyczne myślenie i sprawności logiczne poprzez analizę wybranych pytań i argumentów filozoficznych.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Na poprzedniej lekcji nauczyciel prosi uczniów, żeby na następne zajęcia obejrzeli film Larsa von Triera Tańcząc w ciemnościach i przygotowali własną ocenę postępowania głównej bohaterki tego filmu.

Faza wprowadzająca:

  1. Przedstawienie wyświetlonego na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika tematu lekcji i celów zajęć. Wspólne ustalenie kryteriów sukcesu.

  2. Rozmowa wprowadzająca. Uczestnicy zajęć dzielą się na forum klasy swoimi refleksjami po obejrzeniu filmu. Chętni lub wybrani uczniowie prezentują swoje oceny postępowania bohaterki. Krótka dyskusja służąca uporządkowaniu argumentów.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie zapoznają się z treścią e‑materiału. Czytają „Wprowadzenie” oraz treści zawarte w sekcji „Przeczytaj”. Nauczyciel upewnia się, czy wszystko jest zrozumiałe.

  2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika multimedium w sekcji „Animacja”. Uczniowie otrzymują polecenie: Zapoznaj się z animacją i opisz własnymi słowami, jak przedstawioną na początku scenę oceniłby zwolennik konsekwencjalizmu etycznego, a jak zwolennik deontologizmu i wykonują je w parach. Następnie dzielą się swoimi odpowiedziami na forum klasy.

  3. Dyskusja. Nauczyciel dzieli klasę na dwie grupy: zwolenników deontologizmu i konsekwencjalizmu etycznego. Następnie zadaje uczniom pytanie: Czy z punktu widzenia etyki można ocenić postępowanie Selmy, głównej bohaterki filmu Larsa von Triera, jako właściwe? Grupy mają 5 minut na przygotowanie argumentów zgodnie z przydzielonym stanowiskiem etycznym. Następnie zostaje przeprowadzona dyskusja. Wybrany uczeń dba o jej prawidłowy przebieg, a po wyznaczonym czasie dokonuje podsumowania.

  4. Jeżeli wystarczy czasu, uczniowie rozwiązują, indywidualnie lub w parach, wskazane przez nauczyciela ćwiczenia interaktywne w sekcji „Sprawdź się”, np. zadania zamknięte 1‑4.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie zawarte w temacie lekcji: Co jest istotą oceny moralnej? Prosi o zilustrowanie odpowiedzi na to pytanie odpowiednimi przykładami z życia.

  2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

  1. Ćwiczenia 7 i 8 w e‑materiale: dylemat wagonika oraz własny przykład dylematu moralnego.

Materiały pomocnicze:

  • Krzysztof Saja, Etyka normatywna. Między konsekwencjalizmem a deontologią, Kraków 2015.

  • Richard Hare, Myślenie moralne. Jego płaszczyzny, metody i istota, Warszawa 2001.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

  • Uczniowie zapoznają się z multimedium w sekcji „Animacja” i przygotowują do niego pytania. Następnie zadają je sobie nawzajem, sprawdzając stopień przyswojenia jego treści.

Sprawdź się