Dla nauczyciela
Autor: Marta Kulikowska
Przedmiot: Język polski
Temat: Filozofia epoki modernizmu
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele operacyjne. Uczeń:
analizuje cechy filozofii myślicieli, którzy wpłynęli na literaturę Młodej Polski: Artura Schopenhauera, Friedricha Nietzschego i Henriego Bergsona;
redaguje mapę myśli tematycznie związaną z filozofią modernizmu;
wskazuje powiązania literatury polskiej przełomu wieków z poglądami A. Schopenhauera, F. Nietzschego i H. Bergsona;
rozpoznaje w wierszach Bolesława Leśmiana nawiązania do filozofii Henriego Bergsona;
określa związek poezji Kazimierza Przerwy‑Tetmajera oraz Leopolda Staffa z kierunkami filozoficznymi schyłku XIX wieku;
tworzy spójne wypowiedzi, np. głos w dyskusji, referat, ocena, reportaż, esej.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego;
przekład intersemiotyczny.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
zbiory wierszy Bolesława Leśmiana, Leopolda Staffa, Kazimierza Przerwy‑Tetmajera dostępne w szkolnej bibliotece.
Przebieg lekcji:
1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e materiał: „Filozofia epoki modernizmu”. Następnie prosi uczniów o zapoznanie się z treścią sekcji „Wprowadzenie”. Uczniowie proszeni są też o przygotowanie ustnej prezentacji biografii i głównych założeń filozofii wybranego myśliciela przedstawionego w sekcji „Przeczytaj”.
2. Przekład intersemiotyczny. Chętny lub wybrany uczeń przygotowuje kolaż lub mem będący ilustracją lub komentarzem do zamieszczonego w e‑materiale utworu Kowal autorstwa Leopolda Staffa. Uczeń powinien umieć opisać swój projekt i uzasadnić interpretację.
Faza wprowadzająca:
1. Wyświetlenie na tablicy tematu i celów zajęć oraz wspólne z uczniami ustalenie kryteriów sukcesu.
Faza realizacyjna:
Prezentacje uczniów. Wybrani przed lekcją uczniowie prezentują efekty swojej pracy związanej z przedstawieniem biografii i dorobku filozoficznego wybranego z trzech filozofów: Artura Schopenhauera, Fryderyka Nietzschego, Henri Bergsona. Pozostali uczniowie oceniają zgodność wystąpienia z wybraną przez prezentujących formą wypowiedzi. Przykładowo: referat, głos w dyskusji, komentarz.
Uczniowie dołączają do trzech liderów, zgodnie ze swoimi wyborami dokonanymi w czasie przygotowania do zajęć. Powstają trzy zespoły, które będą wykonywały zadania, pracując w grupach.
Grupa I analizuje wpływ filozofii Artura Schopenhauera na poezję Kazimierza Przerwy‑Tetmajera.
Grupa II analizuje związki filozofii Fryderyka Nietzschego z poezją Leopolda Staffa.
Grupa III wskazuje związki twórczości poetyckiej Bolesława Leśmiana z filozofią Henri Bergsona.
Praca z mapą myśli. Grupy wykonują ćwiczenie polegające na zapoznaniu się z medium i wpisaniu nazwisk filozofów popularnych w Młodej Polsce. Nauczyciel przydziela grupom zadania porządkujące ich pracę z młodopolskimi wierszami. Celem grup jest:
przeczytanie wierszy zamieszczonych w sekcji „Przeczytaj” i zaplanowanie sposobu zaprezentowania pozostałym uczniom związków liryki młodopolskiej z wybranym kierunkiem filozoficznym schyłku wieku;
zaplanowanie głośnego odczytania tekstów lub ich odtworzenia z sekcji „Audiobook” (jest to możliwe przy wskazywaniu związków wierszy Bolesława Leśmiana z filozofią Henri Bergsona);
postawienie tez interpretacyjnych wierszy;
rozpoznanie zastosowanych w utworach środków poetyckiego wyrazu i określenie ich roli w nawiązywaniu do wybranej filozofii końca XIX wieku,
zinterpretowanie tytułów wierszy,
opracowanie listy pojęć teoretycznoliterackich, których znajomość jest niezbędna do rozważań na temat filozoficznych inspiracji w poezji: Kazimierza Przerwy‑Tetmajera, Leopolda Staffa, Bolesława Leśmiana.
Grupy delegują swoich przedstawicieli do pozostałych zespołów. Oddelegowani mają na celu przekazanie tego, co opracował ich zespół, i pozyskanie wiedzy dotyczącej efektów pracy zespołu, do którego zostali wysłani przez koleżanki i kolegów ze swojej grupy. Następuje wymiana informacji, notatek, pomysłów na pracę z medium.
Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie ponownie sięgają do mapy myśli i indywidualnie wykonują ćwiczenie polegające na dopasowaniu młodopolskich utworów poetyckich do odpowiedniego kierunku filozoficznego schyłku XIX wieku.
Faza podsumowująca:
Wybrany uczeń, który przygotował przed lekcją kolaż lub mem będący komentarzem wiersza Kowal, prezentuje koleżankom i kolegom efekt swojej pracy. Celem uczniów jest rozpoznanie wiersza wybranego do prezentacji.
Wybrani uczniowie przypominają swoje oczekiwania związane z tematem lekcji i mówią o tym, które z nich zostały spełnione w toku zajęć.
Zadanie domowe:
Wybierz jeden z wierszy analizowanych w czasie lekcji i przekształć go na wybraną z podanych form wypowiedzi: głos w dyskusji, referat, esej lub reportaż.
Materiały pomocnicze:
Filozofia. Podstawowe pytania, red. E. Martens i H. Schopenhauer, Nietzsche, Heidegger. Fundamentalne kwestie filozofii życia, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty 2015.
Fryderyk Nietzsche – źle wykorzystany geniusz, audycja Polskiego Radia.
Wskazówki metodyczne:
Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Mapa myśli” do podsumowania lekcji. Medium można też podzielić na część wykonaną przez uczniów w czasie fazy realizacyjnej lekcji i część, która będzie jej podsumowaniem.