Scenariusz lekcji

Autor: Jolanta Loritz‑Dobrowolska

Przedmiot: biologia

Temat: Prądy morskie a bioróżnorodność

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• charakteryzuje genezę prądów morskich;

• wyjaśnia znaczenie prądów morskich dla bioróżnorodności;

• obserwuje zjawisko upwellingu (w mikroskali);

• modeluje globalny transporter i określa jego znaczenie.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm;

• eksperymentalno‑obserwacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• odwrócona lekcja;

• modelowanie.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• zestawy do modelowania zjawiska wypychania wody (w ilości zależnej od liczby grup uczniowskich): dwa naczynia, np. szklanki, do sporządzenia roztworów soli, sól, łyżeczki, barwniki (spożywczy, atrament, tusz itp.), u‑rurki;

• zestawy do modelowania globalnego transportera (w ilości zależnej od liczby grup uczniowskich): gruby papier lub cienki arkusz tworzywa sztucznego do wykonania wstęgi Möbiusa, magnesy, drobne monety.

Przed lekcją:

Uczniowie zapoznają się z treścią e‑materiału i z grafiką interaktywną.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Nauczyciel zadaje pytania, np.: „Jakie czynniki sprzyjają powstawaniu prądów morskich? Jakie czynniki biotopu zależą od prądów morskich? Czy prądy morskie pomagają roślinom lub zwierzętom? W jaki sposób?”. Uczniowie odpowiadają w formie pogadanki.

2. Nauczyciel podsumowuje pogadankę i informuje, że w dalszej części zajęć uczniowie przeprowadzą modelowanie dwóch zjawisk związanych z tematem lekcji: wypychania wody (upwellingu) oraz globalnego transportera.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie w grupach (dowolnych lub wyznaczonych przez nauczyciela) badają wpływ zasolenia na ruch wody (zob. materiały pomocnicze – zał. 1).

2. Nauczyciel wysłuchuje wyjaśnień uczniów na temat tempa mieszania się roztworów i w razie potrzeby koryguje je: mieszanie się roztworów jest spowodowane ruchami Browna. Ich szybkość zależy od wielkości cząsteczek: im mniejsze (i w wyższej temperaturze), tym szybciej się poruszają.

3. Uczniowie w grupach obserwują ruch przedmiotu na wstędze Mӧbiusa.

4. Nauczyciel prosi przedstawicieli grup o odczytanie wyników obserwacji (powinni zauważyć, że przedmiot (1) wraca na miejsce startu i (2) pozornie zmienia (wizualnie) kierunek ruchu).

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie wyjaśniają, jaki związek mają zaobserwowane zjawiska z kształtowaniem bioróżnorodności w morzach i oceanach. Następnie przygotowują krzyżówkę z wybranymi pojęciami z lekcji, np. do rozwiązania przez uczniów innej klasy, uwzględniając pojęcia „upwelling” (wynoszenie) i „downwelling” (opadanie), lub wykonują ćwiczenia interaktywne nr 7 (dotyczące downwellingu) i 8 (dotyczące związku pomiędzy ciepłym Prądem Południowoafrykańskim (Agulhas) a średnią koncentracją chlorofilu A w wodzie).

Praca domowa:

Obejrzyj film Jennifer Verduin Jak działają prądy morskie (dostępny w internecie). Na podstawie filmu i informacji z e‑materiału uzasadnij trzema argumentami twierdzenie: „Różnorodność biologiczna mórz i oceanów uwarunkowana jest prądami morskimi”.

Materiały dodatkowe:

Materiały pomocnicze:

• Encyklopedia geograficzna świata, t. VII: Oceany i morza, red. Jerzy Wrona, Wydawnictwo Opress, Kraków 1997;

• Polarpedia – encyklopedia online;

• Andrew S. Pullin, Biologiczne podstawy ochrony przyrody, tłum. J. Weiner, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004;

• Jennifer Verduin, Jak działają prądy morskie, film online.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania grafiki interaktywnej:

Uczniowie wykorzystują grafikę interaktywną, przygotowując się do lekcji (odwrócona klasa), a także w fazie podsumowującej lekcji oraz do wykonania pracy domowej.