Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Albowiem ilekroć niedomagam, tylekroć jestem mocny – humanizm chrześcijański w Trenach Jana Kochanowskiego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;

8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

12) w interpretacji utworów literackich odwołuje się do tekstów poznanych w szkole podstawowej, w tym: trenów i pieśni Jana Kochanowskiego, bajek Ignacego Krasickiego, Dziadów cz. II oraz Pana Tadeusza Adama Mickiewicza, Zemsty Aleksandra Fredry, Balladyny Juliusza Słowackiego;

13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;

11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;

12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.

IV. Samokształcenie.

9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Lektura obowiązkowa

11) Jan Kochanowski, wybrane pieśni, w tym: Pieśń IX ks. I, Pieśń V ks. II; psalmy, w tym Psalm 13, Psalm 47; tren IX, X, XI, XIX; Odprawa posłów greckich;

Zakres rozszerzony

Lektura obowiązkowa

11) Jan Kochanowski, Treny (jako cykl poetycki);

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

omówi poglądy Jana Kochanowskiego na świat, człowieka i religię;
prześledzi ewolucję poglądów Jana Kochanowskiego jako chrześcijanina i humanisty zaprezentowaną w Trenach;
przeanalizuje wybrane utwory pochodzące z cyklu Trenów Jana Kochanowskiego, zwracając uwagę na przebieg kryzysu światopoglądowego i religijnego poety;
przeanalizuje fragment Trenu XIX, zwracając uwagę na jego szczególną pozycję w całym cyklu.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z informacjami zawartymi w sekcji „Przeczytaj” oraz wyszukanie w dostępnych źródłach przykładów muzycznych utworów żałobnych.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel wyświetla na tablicy treści zawartych w sekcji „Wprowadzenie”. Następnie określa wiążące dla uczniów kryteria sukcesu.
Prowadzący zajęcia inicjuje rozmowę wprowadzającą w temat lekcji. Poleca, by uczniowie przypomnieli literackie przykłady utworów żałobnych. Zadaje pytania: Jaki był cel tworzenia trenów? Jakie zasady rządziły tym gatunkiem? Jak wyglądał wczesny światopogląd Jana Kochanowskiego i jak się zmieniał?

Faza realizacyjna:

Chętna osoba prezentuje recytację utworu Tren IX Jana Kochanowskiego. Tłem do odczytania wiersza są przygotowane przez uczniów muzyczne utwory żałobne.
Uczniowie w parach wykonują polecenia 1 i 2 z sekcji „Schemat”. Chętne osoby prezentują odpowiedzi.
Prowadzący zapowiada uczniom, że w kolejnym kroku będą rozwiązywać ćwiczenia – od najprostszych do najtrudniejszych. Każdy z uczniów robi to samodzielnie. Po ustalonym czasie wybrani uczniowie przedstawiają odpowiedzi, a reszta klasy wspólnie ustosunkowuje się do nich. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

Uczniowie wskazują na cechy humanizmu chrześcijańskiego polegające na łączeniu idei humanistycznych z wiarą chrześcijańską.
Przykłady:
- pochwała doczesnego życia jako Boskiego daru;
- wielbienie Boga przez jego dzieła;
- ukazywanie świata jako miejsca uporządkowanego i doskonałego;
- bunt cierpienia przeradza się w pokorę cierpienia;
- poddanie uczuć kontroli rozumu;
- zwątpienie i rozpacz jako doświadczenie przynależne ludzkiej egzystencji.
Uczniowie w ramach podsumowania zajęć odpowiadają na pytania:
- Jakie poglądy na świat, człowieka i religię miał Jan Kochanowski?
- Na czym polegał humanizm chrześcijański w Trenach Jana Kochanowskiego?

Praca domowa:

Jakie tezy związane z wiarą, filozofią stoicką i potęgą rozumu wkłada poeta w usta zmarłej matki? Wyszukaj odpowiednie cytaty w Trenie XIX i dokonaj ich interpretacji.

Materiały pomocnicze:

Mirosław Korolko, Jana Kochanowskiego żywot i sprawy. Materiały, komentarze, przypuszczenia, Warszawa 1985.
Janusz Pelc, Renesansowa koncepcja człowieka w „Trenach” Jana Kochanowskiego, „Pamiętnik Literacki”: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej 59/3.

Wskazówki metodyczne

Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Schemat” do podsumowania lekcji.

Sprawdź się