Autor: Stanisław Mrozowicz

Temat: Rusyfikacja i germanizacja ziem polskich

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• tłumaczy znaczenie takich pojęć jak m.in.: rusyfikacja, germanizacja, Komisja Kolonizacyjna, Hakata;

• opisuje politykę rusyfikacji i germanizacji stosowaną na ziemiach polskich;

• przedstawia, w jaki sposób Polacy walczyli z germanizacją i rusyfikacją.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Rusyfikacja i germanizacja ziem polskich”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i multimedium w sekcji „Film edukacyjny” tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i wykonywać polecenia.

2. Nauczyciel prosi uczniów o przygotowanie prezentacji w oparciu o informacje zawarte w sekcji „Przeczytaj”, które w fazie wstępnej zostaną przedstawione na forum klasy. Jedna połowa klasy skupia się na zagadnieniu rusyfikacji ziem polskich, druga – na ich germanizacji.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla uczniom temat oraz cele zajęć zawarte w sekcji „Wprowadzenie”.

2. Raport z przygotowań. Zalogowany na platformie nauczyciel przy użyciu raportu weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji: sprawdza, którzy uczniowie zapoznali się z udostępnionym e‑materiałem. Nauczyciel poleca uczniom, aby zgłaszali swoje propozycje pytań do wspomnianego tematu. Jedna osoba może zapisywać je na tablicy. Gdy uczniowie wyczerpią swoje pomysły, a pozostały jeszcze jakieś ważne kwestie do poruszenia, nauczyciel uzupełnia informacje.

Faza realizacyjna:

1. Prezentacje uczniów. Część właściwa lekcji zaczyna się od prezentacji efektów pracy w domu wybranych uczniów lub ochotników (po jednym z każdej grupy). Pozostali uczniowie zadają pytania prezentującym oraz uzupełniają informacje.

2. Praca z multimedium („Film edukacyjny”). Nauczyciel prosi, aby wybrany uczeń przeczytał polecenie 3: „Wyjaśnij, czym był Uniwersytet Latający i jaką rolę odegrał w drugiej połowie XIX w.”. Następnie prosi uczniów, aby podzielili się na czteroosobowe grupy i opracowali w nich odpowiedzi. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie się do niej ustosunkowują. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia informacje. W podobny sposób uczestnicy zajęć wykonują polecenia 4 i 5.

3. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel wyświetla na tablicy treść ćwiczenia 2 z sekcji „Sprawdź się”, wraz z uczniami rozwiązuje je na forum klasy.

4. Ćwiczenia 4 i 5 uczniowie wykonują w parach. Konsultują swoje rozwiązania z inną parą uczniów i ustalają jedną wersję odpowiedzi.

5. Ćwiczenie 6 uczniowie wykonują indywidualnie jako ostatnie. Ponownie nauczyciel udostępnia uczestnikom zajęć jego treść przez platformę edukacyjną, a następnie sprawdza udzielone odpowiedzi. Prowadzący zachęca uczniów do uzasadniania swoich wyborów podczas dyskusji w parach.

Faza podsumowująca:

1. Podczas podsumowania lekcji „Rusyfikacja i germanizacja ziem polskich” nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio: Przypomniałam/Przypomniałem sobie, że… Co było dla mnie łatwe… Czego się nauczyłam/nauczyłem… Co sprawiało mi trudność…

2. Na zakończenie nauczyciel podsumowuje przebieg zajęć i pracę uczniów.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia interaktywne nr 7 i 8. Przygotuj uzasadnienia poprawnych odpowiedzi.

Materiały pomocnicze

F. Gajewski, Pamiętniki, w: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 34, Warszawa 1958.

J. Wołyński, Wspomnienia z czasów szkolnictwa rosyjskiego w byłym Królestwie Polskiem 1868–1915, Warszawa 1936, w: Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 44, Warszawa 1961.

Teksty źródłowe do nauki historii w szkole średniej, nr 52, Ziemie litewsko‑ruskie pod zaborem rosyjskim, oprac. H. Mościcki, Kraków 1924.

W. Jamrożek, W rocznicę wydarzeń wrzesińskich i strajków szkolnych w zaborze pruskim, „Biuletyn Historii Wychowania” 1996, nr 3–4.

E. Lenard, Z. Morawski, A. Żuberek, Historia w tekstach źródłowych dla licealistów, cz. 2, Warszawa 2004.

Węzły pamięci niepodległej Polski, red. Z. Najder, Fundacja Węzły Pamięci, Muzeum Historii Polski, Kraków–Warszawa 2014.

L.B. Paszkiewicz, Pruski i komunistyczny „kulturkampf”. Studium porównawcze, „Perspectiva. Legnickie Studia Teologiczno‑Historyczne” 2010, nr 1 (16).

Wskazówki metodyczne:

• Materiały z sekcji „Film edukacyjny” mogą posłużyć podczas lekcji do pracy uczniów w parach lub samodzielnie.