Autor: Joanna Kalinowska

Temat: Kościół prawosławny i unia brzeska

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• omawia wielowyznaniowy charakter Rzeczypospolitej Obojga Narodów;

• przedstawia sytuację Kościoła prawosławnego w XVI w.;

• charakteryzuje przyczyny zawarcia unii brzeskiej – zarówno od strony przedstawicieli prawosławia, jak i religii rzymskokatolickiej;

• ocenia, w jakim stopniu unia brzeska spełniła założone cele.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Kościół prawosławny i unia brzeska”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem oraz filmami w sekcji „Przeczytaj” tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i wykonywać polecenia.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla uczniom temat oraz cele zajęć zawarte w sekcji „Wprowadzenie”

2. Rozmowa wprowadzająca. Nauczyciel za pomocą raportu dostępnego w panelu użytkownika weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji i na tej podstawie dobiera ich w pary. Prosi o przygotowanie pytań związanych z wyświetlonym tematem zajęć i udostępnionym przed zajęciami e‑materiałem. Czego uczniowie chcą się dowiedzieć? Co ich interesuje w związku z zakresem lekcji? Będą to obowiązujące uczniów kryteria sukcesu. Następuje omówienie pytań przygotowanych przez uczestników zajęć, dyskusja wstępna.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel poleca, aby wybrani uczniowie (albo ochotnicy) przedstawili sytuację Kościoła prawosławnego w XVI w., plany reformatorskie oraz przyczyny dążenia do unii ze strony prawosławia i Kościoła katolickiego. W razie potrzeby uzupełnia podawane przez uczniów informacje.

2. Praca z pierwszym multimedium („Schemat”). Uczniowie zapoznają się z tekstami źródłowymi, a następnie w parach przygotowują odpowiedź na polecenie 2: przedstawiają najważniejsze różnice i podobieństwa między Kościołem unickim a prawosławnym. Wybrana para omawia swoją odpowiedź, pozostali uczniowie się do niej ustosunkowują. W podobny sposób wykonują polecenie 3.

3. Praca z drugim multimedium („Film + Sprawdź się”). Nauczyciel odtwarza nagranie poświęcone powstaniu Kościoła unickiego i konfliktowi z Cerkwią prawosławną. Następnie prosi, aby uczniowie utworzyli czteroosobowe grupy i opracowali w nich odpowiedź na polecenie 3: wyjaśnili, jaką rolę odegrali Kozacy dla zachowania Cerkwi prawosławnej na ziemiach Rzeczypospolitej.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel poleca, aby uczniowie przedstawili konsekwencje unii brzeskiej dla wiernych na terenie Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Zadaje uczniom pytanie: Jak myślicie, czy idea zjednoczenia prawosławia i katolicyzmu była realna w ówczesnych warunkach politycznych i społecznych? Dyskusja uczniowska.

2. Prowadzący podsumowuje pracę uczniów, może nagrodzić ocenami najbardziej aktywnych.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia 1 i 2 z sekcji „Film + Sprawdź się”.

2. (Dla uczniów chętnych) Wykonaj polecenie 4 z sekcji „Schemat”.

Materiały pomocnicze:

Historia. Teksty źródłowe, pod red. S. Sierpowskiego, Warszawa 1998.

M. Melnyk, Ewangelicko‑prawosławna komunikacja społeczna na ziemiach ruskich w I Rzeczypospolitej (przełom XVI i XVII w.), w: „Studia Religiologica” 2019, t. 52, nr 2.

Wiek XVI–XVIII w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, oprac. M. Sobańska‑Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 1997.

T. Kempa, Piotr Skarga a kwestia dialogu katolicko‑prawosławnego w historii i czasach współczesnych, w: „Litteraria Copernicana” 2015, 1 (15).

T. Kempa, Konstanty Wasyl Ostrogski wobec katolicyzmu i wyznań protestanckich, w: „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 1996, R. 40.

Teksty źródłowe do nauki historii w szkole średniej, z. 36, Od rokoszu zebrzydowskiego do wojen kozackich, oprac. K. Tyszkowski, Kraków 1923.

Wskazówki metodyczne:

Uczniowie mogą wykorzystać informacje zawarte w schemacie oraz filmach do przygotowania prezentacji poświęconych sytuacji prawosławia w XVI w., zawarciu unii brzeskiej oraz jej konsekwencjom – wówczas mogą zaprezentować swoje prace w trakcie fazy realizacyjnej.