Dla nauczyciela
Autor: Anna Juwan
Przedmiot: Biologia
Temat: Określanie dziedziczenia cech na podstawie rodowodów
Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.
Cele operacyjne (językiem ucznia):
Wskażesz znaczenie symboli stosowanych w zapisach rodowodów genetycznych.
Opiszesz zasady tworzenia rodowodów.
Nauczysz się interpretować rodowody.
Wskażesz praktyczne zastosowania rodowodów.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
z użyciem komputera;
ćwiczenia interaktywne;
praca z filmem samouczkiem;
gwiazda pytań.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
telefony z dostępem do internetu;
arkusze papieru A3 z ilustracją gwiazdy.
Przed lekcją:
Uczniowie zapoznają się z treścią w sekcji „Przeczytaj”.
Przebieg lekcji
Faza wstępna:
Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.
Odwołanie do wcześniejszej wiedzy. Nauczyciel prosi o przypomnienie informacji na temat chorób genetycznych dziedziczonych w sprzężeniu z płcią. Następnie pyta, co to znaczy, że cecha dziedziczy się autosomalnie, w sprzężeniu z płcią, recesywnie i dominująco.
Faza realizacyjna:
Praca z multimedium („Film samouczek”). Uczniowie czytają polecenia nr 1 i 2 do filmu samouczka. Następnie zapoznają się z multimedium i wykonują polecenie nr 1 („Wyjaśnij mechanizm dziedziczenia chorób autosomalnych recesywnych i podaj przykład takiej choroby”). Wybrane osoby przedstawiają odpowiedź na forum klasy.
Uczniowie samodzielnie wykonują polecenie nr 2 („Na podstawie filmu stwórz mapę myśli, na której przedstawisz cechy wyszczególnionych w filmie typów dziedziczenia, widocznych w rodowodach”). Chętny uczeń prezentuje swoją mapę myśli. Pozostali uczniowie oceniają poprawność jej wykonania. Ewentualne wątpliwości rozstrzyga nauczyciel.
Gwiazda pytań. Nauczyciel dzieli klasę na trzy grupy. Każdy zespół otrzymuje arkusz papieru A3 z ilustracją gwiazdy. Zadaniem uczniów jest umieszczenie na ramionach gwiazdy pięciu pytań dotyczących tematu lekcji. Każdy zespół po napisaniu pytań przekazuje gwiazdę innej grupie, zgodnie z kierunkiem wskazówek zegara. Teraz zadaniem uczniów jest udzielenie odpowiedzi na zadane pytania na podstawie wiadomości znajdujących się w e‑materiale.
Uczniowie swoje odpowiedzi zapisują na otrzymanym arkuszu papieru A3. Po upływie wyznaczonego czasu grupy prezentują swoje gwiazdy. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia informacje, wyjaśnia wątpliwości.Utrwalenie wiedzy i umiejętności. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia nr 7 i 8 (odnoszące się do rodowodu rodziny, w której pojawia się choroba genetyczna uwarunkowana jednogenowo; uczniowie mają za zadanie określić, czy choroba dziedziczy się autosomalnie, czy jest sprzężona z płcią oraz czy allel warunkujący chorobę jest dominujący czy recesywny) z sekcji „Sprawdź się”. Następnie konsultują swoje rozwiązania z inną parą uczniów i formułują wspólne uzasadnienia. Nauczyciel w razie potrzeby naprowadza ich na prawidłowy tok rozumowania. Chętni prezentują odpowiedzi na forum klasy. Nauczyciel udziela informacji zwrotnej.
Faza podsumowująca:
Uczniowie odpowiadają na pytania podsumowujące lekcję:
– W jaki sposób tworzy się rodowody?
– Na co należy zwrócić uwagę w interpretowaniu rodowodów?Nauczyciel prosi uczniów o rozwinięcie zdań: „Dziś nauczyłem/nauczyłam się…”, „Zrozumiałem/zrozumiałam, że…”, „Zaskoczyło mnie…”, „Dowiedziałem/dowiedziałam się...”.
Praca domowa:
Wykonaj ćwiczenia od 1 do 6 z sekcji „Sprawdź się”.
Materiały pomocnicze:
Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.
„Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.
Dodatkowe wskazówki metodyczne:
Nauczyciel może wykorzystać medium zamieszczone w sekcji „Film samouczek” do podsumowania lekcji.