Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Oceń projekt

Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Potoczność w poezji Juliana Tuwima i Marcina Świetlickiego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;
II. Kształcenie językowe.
2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:
2) rozróżnia style funkcjonalne polszczyzny oraz rozumie zasady ich stosowania;
6) rozpoznaje rodzaje stylizacji (archaizacja, dialektyzacja, kolokwializacja, stylizacja środowiskowa, biblijna, mitologiczna itp.) oraz określa ich funkcje w tekście;
7) rozpoznaje słownictwo o charakterze wartościującym; odróżnia słownictwo neutralne od słownictwa o zabarwieniu emocjonalnym, oficjalne od potocznego.
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
IV. Samokształcenie.
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
II. Kształcenie językowe.
2. Zróżnicowanie języka. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
3) rozumie pojęcie socjolektu; rozpoznaje i określa jego funkcje komunikacyjne;
6) rozpoznaje i charakteryzuje styl indywidualny (dzieła literackiego, autora) oraz styl typowy (gatunku literackiego, prądu literackiego, epoki) i wykorzystuje tę wiedzę w interpretacji utworu literackiego;
3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
3) określa funkcje języka: poznawczą (kategoryzowanie świata), komunikacyjną (dostosowanie języka do sytuacji komunikacyjnej) oraz społeczną (budowanie wspólnoty regionalnej, środowiskowej, narodowej);
4) określa rolę języka w budowaniu obrazu świata.
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
4) rozumie pojęcie rubaszności i sarkazmu, wskazuje ich funkcje w tekście oraz przedstawia propozycję odczytania;
5) rozróżnia ironię w zależności od celu: satyrycznego, parodystycznego, przejawu drwiny i sarkazmu.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • rozpoznaje dialektyzację w tekstach Świetlickiego i Tuwima;

  • rozpoznaje cechy języka potocznego w tekstach Świetlickiego i Tuwima;

  • tworzy definicje języka potocznego, języka ogólnopolskiego, dialektyzacji, wulgaryzmu, kolokwializmu;

  • określa funkcje dialektyzacji i kolokwializacji w tekstach Świetlickiego i Tuwima;

  • rozpoznaje w tekście literackim słownictwo o zabarwieniu emocjonalnym;

  • odróżnia słownictwo oficjalne od potocznego.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • podająca;

  • dyskusja;

  • mapa myśli.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel sprawdza stan wiedzy uczniów. Prosi ich o stworzenie definicji w formie grafnotki lub mapy myśli następujących haseł:
    - języka potocznego;
    - języka ogólnopolskiego;
    - dialektyzacji;
    - wulgaryzmu;
    - kolokwializmu.
    Prosi również o podanie przykładów do każdej definicji.
    Uczniowie podczas pracy mogą korzystać z telefonów z dostępem do internetu.

  2. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji, formułuje cel zajęć oraz kryteria sukcesu. Uczniowie zapoznają się z sekcją „Wprowadzenie” i „Przeczytaj”.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie zapoznają się z fragmentami wierszy Juliana Tuwima i Marcina Świetlickiego zamieszczonymi w sekcji „Przeczytaj”. Dzielą się refleksjami po ich przeczytaniu. Wskazują cytaty, które należą do mowy potocznej.

  2. Uczniowie w parach rozwiązują polecenia zawarte w sekcji „Audiobook”. Następnie, aby uzasadnić poprawność rozwiązań, omawiają je w większych grupach, przygotowując spójną argumentację, którą zaprezentują na forum klasy. Po wyznaczonym czasie następuje wspólne omówienie zadań.

  3. Nauczyciel przechodzi do sekcji „Sprawdź się”. Dzieli uczniów na 3 grupy (lub więcej, w zależności od czasu, który pozostał na pracę z ćwiczeniami). Przydziela uczniom zadania i wyznacza czas na ich realizację. Po zakończeniu pracy weryfikuje poprawność odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel prowokuje dyskusję podsumowującą. Zadaje pytanie:
    Czy upraszczanie, wulgaryzowani, kolokwializowanie i banalizowanie języka poezji jest wyrazem jego degradacji, czy cennym wykorzystaniem jego możliwości?

  2. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu.

Praca domowa:

  1. Piotr Sommer to współczesny polski poeta. Znaczna część jego dorobku to wiersze o tematyce rodzinnej, prywatnej. Wybierz jeden z nich i przeredaguj, dokonując kolokwializacji.

Materiały pomocnicze:

  • Marcin Wieczorek, BruLion. Instrukcja obsługi, Kraków 2005.

  • Kazimierz Koźniewski, Historia co tydzień: szkice o tygodnikach społeczno‑kulturalnych, Warszawa 1976.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Audiobook”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Sprawdź się