Scenariusz zajęć

Autor: Agnieszka Dreczko, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Wypieranie metali z roztworów ich soli

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

VIII. Reakcje utleniania i redukcji. Uczeń:

6) przewiduje kierunek przebiegu reakcji utleniania‑redukcji na podstawie wartości potencjałów standardowych półogniw; pisze odpowiednie równania reakcji.

X. Metale, niemetale i ich związki. Uczeń:

6) projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego wynik pozwoli porównać aktywność chemiczną metali; pisze odpowiednie równania reakcji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• porównuje aktywność chemiczną różnych metali;

• poznaje znaczenie szeregu elektrochemicznego metali do planowania doświadczeń z udziałem metali i soli metali;

• pisze i uzgodnia równania reakcji chemicznych metali z roztworami soli;

• projektuje doświadczenie, podczas którego otrzymuje metal dzięki wypieraniu go z roztworów jego soli.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• eksperyment chemiczny;

• analiza materiału źródłowego;

• dyskusja dydaktyczna;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• komputery z dostępem do Internetu;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica, kreda/mazak.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Czy wszystkie metale reagują z solami tak samo?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół szeregu aktywności metali.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z klasą ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej symulację interaktywną. Uczniowie wspólnie definiują problem badawczy.

2. Doświadczenie chemiczne „Badanie reakcji metali z solami” jest przeprowadzany zgodnie z instrukcją zamieszczoną w materiale pomocniczym. Nauczyciel dzieli klasę na grupy, rozdaje odpowiedni sprzęt i szkło laboratoryjne oraz odczynniki chemiczne. Rozdaje karty pracy. Uczniowie przeprowadzają doświadczenie. Samodzielnie stawiają pytanie badawcze i hipotezę, obserwują zmiany podczas doświadczenia, zapisują równanie przeprowadzonej reakcji, wyciągają wnioski, a wszystko zapisują w kartach pracy. Chętne osoby prezentują wyniki na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje pod względem merytorycznym wypowiedzi uczniów.

3. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów, zadając przykładowe pytanie: Które metale w szeregu aktywności będą wypierały inne metale w reakcji z solami?

2. Na podstawie przeprowadzonych reakcji, uczniowie mają uporządkować metale wg malejącej ich aktywności.

3. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w sekcji „Sprawdź się” e‑materiału.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Symulacja interaktywna może być użyta jako forma utrwalająca w podsumowaniu lekcji lub jako forma wprowadzająca przed przystąpieniem do wykonywanych zadań.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Które metale w szeregu aktywności będą wypierały inne metale w reakcji z solami?

• Na podstawie przeprowadzonych reakcji uporządkuj metale według malejącej ich aktywności.

2. Doświadczenie:

Szkło i sprzęt laboratoryjny: zlewki, probówki/małe zlewki, szczypce, statywy do probówek, łapy do probówek, papier ścierny.

Odczynniki chemiczne: metale ($\mathrm{Zn}$, $\mathrm{Cu}$, $\mathrm{Fe}$), roztwory wodne soli: ${\text{FeCl}}_3$, ${\text{CuSO}}_4$, ${\text{ZnSO}}_4$.

Instrukcja wykonania:

• Oczyść za pomocą papieru ściernego blaszkę cynkową, miedzianą, żelaza.

• Tak przygotowane blaszki umieść w roztworach wodnych soli ${\text{FeCl}}_3$, ${\text{CuSO}}_4$, ${\text{ZnSO}}_4$.

• Obserwuj zmiany i zanotuj wyniki przeprowadzonych doświadczeń w kartach pracy.

3. Nauczyciel przygotowuje:

• szereg elektrochemiczny metali;

• układ okresowy pierwiastków chemicznych;

• tabela do wpisania wyników: