Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Elementy impresjonizmu i symbolizmu – Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach Jana Kasprowicza

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;

4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

II. Kształcenie językowe.

2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:

6) rozpoznaje rodzaje stylizacji (archaizacja, dialektyzacja, kolokwializacja, stylizacja środowiskowa, biblijna, mitologiczna itp.) oraz określa ich funkcje w tekście;

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

3) rozpoznaje w utworach cechy prądów literackich i artystycznych oraz odczytuje ich funkcje;

7) określa przemiany konwencji i ich przenikanie się w utworach literackich; rozpoznaje odmiany synkretyzmu (rodzajowego, gatunkowego) oraz interpretuje jego znaczenie;

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

4) porównuje teksty kultury, uwzględniając różnorodne konteksty;

7) zna pojęcie syntezy sztuk, rozpoznaje jej cechy i ewolucję od romantyzmu do współczesności.

II. Kształcenie językowe.

2. Zróżnicowanie języka. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

5) określa właściwości języka jako nośnika i przekaźnika treści kulturowych;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

rozpoznaje elementy impresjonizmu i symbolizmu w utworach z cyklu Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach,
interpretuje postawę podmiotu lirycznego cyklu sonetów Jana Kasprowicza,
porównuje sonety z tomu Krzak dzikiej róży z późniejszą twórczością Kasprowicza,
redaguje tekst o charakterze argumentacyjnym.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

odwrócona klasa;
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”.
W ramach przygotowania do lekcji uczniowie wykonują pierwszą część zadania domowego: Poszukaj zdjęć przedstawiających krajobrazy opisane w sonetach Kasprowicza (Tatry, w tym Ciemne Smreczyny i Krywań). Szczególnie zainteresowane osoby mogą przygotować prezentację multimedialną na ten temat, wzbogacona ścieżką muzyczną. Nauczyciel prosi, by uczniowie przeczytali także w domu wiersz Krzak dzikiej róży, a chętna osoba może przygotować się do jego odczytania z elementami interpretacji aktorskiej.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.
Lekcja rozpoczyna się od prezentacji tatrzańskich krajobrazów (nauczyciel może ocenić dodatkową prace uczniów). Później przygotowana do tego osoba odczytuje Krzak dzikiej róży J. Kasprowicza. Następnie prowadzący zajęcia pyta: czy utwór Kasprowicza adekwatnie opisuje górskie pejzaże? Uczniowie dzielą się swymi refleksjami.

Faza realizacyjna:

Nauczyciel zapowiada, że uczniowie będę pracowali nad multimedium w parach. Odtwarza wykład prof. Justyny Bajdy, a następnie prosi, by uczniowie wykonali polecenie 1 i 2 z sekcji „Multimedium”. Po upływie ustalonego czasu wybrane osoby prezentują odpowiedzi, a nauczyciel weryfikuje ich poprawność.
Później, wciąż pracując w parach, uczniowie wykonują ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się”: 1, 2, 4 i 6.
Wybrane osoby odczytują treść ćw. 7 i 8. Nauczyciel prosi, by każda z par wybrała temat do opracowania. Zadaniem uczniów jest przygotować konspekt pracy pisemnej na wybrany temat. Uczniowie podczas pracy mogą wymieniać się spostrzeżeniami i prosić nauczyciela o wskazówki.

Faza podsumowująca:

W ramach podsumowania uczniowie sporządzają na tablicy mapę myśli prezentującą -izmy charakterystyczne dla poezji Jana Kasprowicza.
Na koniec zajęć nauczyciel prosi wybranych uczniów o rozwinięcie zdania: Na dzisiejszych zajęciach dowiedziałem się…, nauczyłem się...

Praca domowa:

Zredaguj pracę pisemną zgodnie z konspektem przygotowanym podczas lekcji (wykonaj ćw. 7 lub 8).

Materiały pomocnicze:

Aleksandra Okopień‑Sławińska, Semantyka wypowiedzi poetyckiej, Kraków 2001.
Artur Hutnikiewicz, Młoda Polska, Warszawa 1994.
Iwona Mikołajczak, Dialektyka obrazowania modernistycznego „Krzak dzikiej róży w ciemnych smreczynach” Kasprowicza i „Rozdziobią nas kruki, wrony” Żeromskiego, „Pamiętnik Literacki” 2013/2.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Film” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się