Autor: Paweł Kaniowski

Temat: Poza dobrem i złem

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele lekcji (językiem ucznia):

• Zdefiniujesz pojęcia woli mocy, amor fati, resentymentu i przewartościowania wszystkich wartości.

• Poznasz motywy Nietzscheańskiej krytyki moralności tradycyjnej i chrześcijaństwa.

• Rozpatrzysz, na czym polega różnica w tradycyjnym i nietzscheańskim rozumieniu pojęć dobra i zła.

• Przeanalizujesz wpływ wybitnej jednostki na proces kulturotwórczy.

• Rozważysz, czy wybitnej jednostce wolno robić wszystko, czego zapragnie.

Cele operacyjne. Uczeń:

• podejmuje rzetelną dyskusję filozoficzną oraz formułuje w niej jasne i uzasadnione stanowisko;

• umie stawiać pytania światopoglądowe (w tym moralne) i poszukiwać odpowiedzi na nie z wykorzystaniem wiedzy filozoficznej;

• rozpoznaje wpływ starożytnej filozofii greckiej na europejską kulturę późniejszych epok, a zwłaszcza na literaturę piękną, naukę i religię.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• schemat;

• ćwiczenia przedmiotowe;

• dyskusja za i przeciw;

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

1. Prowadzący zajęcia loguje się na platformie. Na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika wyświetla temat lekcji, następnie omawia cel zajęć i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu. Wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel prosi uczniów, aby podali przykłady etycznych interpretacji dobra i zła, z którymi spotkali się do tej pory. Które z nich uważają za najważniejsze?

3. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: w jakim związku etyczne interpretacje pojęć dobra i zła pozostają z religijnymi pojęciami grzechu i cnoty; na czym polega spór pomiędzy obiektywnym a relatywnym rozumieniem cnót?

Faza realizacyjna:

1. Dyskusja. Nauczyciel dzieli klasę na dwie grupy. Informuje uczniów, że mają się przygotować do dyskusji „za i przeciw” na temat: czy nauka Nietzschego może być określoną mianem etyki egalitarnej (adresowanej do wszystkich)? Zadanie pierwszej grupy polega na przygotowaniu argumentów za, a drugiej – przeciw. Nauczyciel udziela też wskazówki, że oponenci, przygotowując się do dyskusji, mogą korzystać z dostępnych materiałów lub innych źródeł internetowych. Ważne jest, aby twórczo je wykorzystali i rozwinęli. Nauczyciel określa też czas na przygotowanie. Przed rozpoczęciem dyskusji nauczyciel ustala z uczniami zasady, według których będzie ona prowadzona. Uczniowie dyskutują, przedstawiając na zmianę argumenty za i przeciw. Nauczyciel moderuje dyskusję. Po odbytej dyskusji nauczyciel prosi jednego lub kilku uczniów o jej podsumowanie. Jeśli to potrzebne, uzupełnia informacje. Następnie prosi uczniów, by zastanowili się, jakie teraz jest ich stanowisko wobec zadanego tematu i które argumenty ich przekonały.

2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla materiał z sekcji „Schemat”, a następnie czyta polecenia:
   – Przeanalizuj poniższy schemat. Zastanów się, na czym polega różnica w klasycznym i nietzscheańskim rozumieniu pojęć dobra i zła. Rozważ, czy można poszerzyć ten schemat o inne zagadnienia.
   – Na jakich prawach i regułach powinna się opierać moralność stworzona według wytycznych Nietzschego? Czy potrafisz podać przykład postępowania, które będzie zgodne z tradycyjną etyką i zarazem zgodne z koncepcją filozofa?
   Uczniowie wykonują zadanie w parach. Następnie wybrana osoba prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją, udzielając uczniom informacji zwrotnej.

3. Ćwiczenia przedmiotowe. Uczniowie indywidualnie wykonują ćwiczenia nr 1‑5. Następnie omawiają swoje rozwiązania na forum klasy.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”, omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.

2. Nauczyciel zadaje uczniom pytania:
   – Co oznacza, że wybitny indywidualista sam decyduje, czym jest dobro, a czym zło?
   – W jaki sposób postawa takiej jednostki wpływa na tworzenie kultury?

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują ćwiczenia nr 6‑8. Przygotowują uzasadnienia poprawnych odpowiedzi.

Materiały pomocnicze:

• Chrzanowski G., Kim jest „ostatni człowiek”, czyli o transcendowaniu w filozofii Fryderyka Nietzschego i w teologii chrześcijańskiej, w: Mistrzowie podejrzeń: afirmacja, negacja czy przezwyciężenie?, red. Jowita Guja, Kraków 2015, s. 101‑121.

• Nietzsche F., Z genealogii moralności, Kraków 2003.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Uczniowie mogą wykorzystać medium w sekcji „Schemat” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.