Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: „Śledztwo będzie dla nas rozrywką”. Edgar Allan Poe jako prekursor literatury detektywistycznej

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);

3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;

4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

7) odróżnia dyskusję od sporu i kłótni;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

4. sporządza bibliografię i przypis bibliograficzny, także źródeł elektronicznych;

9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

13. zna pojęcie hipertekstu; rozpoznaje jego realizacje internetowe oraz pozainternetowe; określa ich funkcje w komunikacji, umiejętnie z nich korzysta w gromadzeniu informacji.

Zakres rozszerzony

Lektura uzupełniająca

6) wybrane utwory epickie okresu romantyzmu: Józef Ignacy Kraszewski, Stara baśń, Victor Hugo, Nędznicy, Edgar Allan Poe – wybrane opowiadanie; Henryk Rzewuski, Pamiątki Soplicy (fragmenty);

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

charakteryzuje schemat fabularny oraz świat przedstawiony typowy dla konwencji detektywistycznej;
wyjaśnia, w jaki sposób twórczość detektywistyczna Edgara Allana Poego zrywa z tradycją literatury romantycznej;
wskazuje w utworze Poego sensy i znaczenia uniwersalne;
interpretuje plakaty inspirowane opowiadaniem Edgara Allana Poego.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
prezentacja multimedialna;
plakat.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
duże arkusze papieru, mazaki.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel prosi uczniów o odnalezienie w różnych źródłach informacji na temat tego, czym jest zagadka zamkniętego pokoju. Zadaniem uczniów jest przygotowanie prezentacji multimedialnej, która będzie zawierała:
- stronę tytułową,
- wyjaśnienie pojęcia,
- nawiązania literackie i fimowe do omawianej tematyki (tytuł, autor bądź reżyser, krótkie omówienie motywu w tym konkretnym utworze, ilustracja),
- bibliografię,
- hiperlinki,
- stronę zamykającą.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel przedstawia cel i temat zajęć. Następnie uczniowie indywidualnie zapoznają się z treściami w sekcji „Wprowadzenie” oraz „Przeczytaj”. Chętna osoba przedstawia krótko informacje, które zapamiętała z przeczytanych materiałów.
Nauczyciel prosi przynajmniej dwie osoby o zaprezentowanie przygotowanych w domu prac. Dobrze byłoby, aby prezentacje odbywały się z tłem muzycznym adekwatnym do przedstawianej tematyki. Pozostałe prezentacje multimedialne uczniowie w formie elektronicznej mogą przesłać nauczycielowi do oceny.
Nauczyciel pyta, jaki związek ma prezentacja przygotowana w domu z tematem lekcji. Chętne osoby dzielą się swoimi przemyśleniami.

Faza realizacyjna:

Uczniowie przechodzą do sekcji „Audiobook”. Zapoznają się z poleceniami tam zamieszczonymi. Nauczyciel włącza nagranie, a uczniowie zastanawiają się nad odpowiedziami do przeczytanych poleceń. Następnie dzielą się na dwie grupy. Jedna wykonuje polecenie 1, druga polecenie 2. Nauczyciel weryfikuje pracę uczniów.
Uczniowie przechodzą do sekcji „Sprawdź się”. Indywidualnie wykonują ćwiczenia 1, 2 i 3. Nauczyciel weryfikuje poprawność odpowiedzi.
Uczniowie dobierają się w pary. Ćwiczenia 4, 5, 6 oraz 7 wykonują w kilkuosobowych grupach. Przedstawiciel zespołu przedstawia rozwiązania po upływie określonego przez nauczyciela czasu.

Faza podsumowująca:

W ramach podsumowania zajęć uczniowie wykonują metodą plakatu ćwiczenie 8. Na dużym arkuszu papieru umieszczają odpowiedzi na postawione w zadaniu zagadnienia. Nad tym zadaniem uczniowie pracują w większych grupach. Nauczyciel wiesza plakaty w widocznym miejscu w klasie.
Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.

Praca domowa:

Z galerii plakatów (ćwiczenie 9 sekcja „Sprawdź się”) zapowiadających filmowe adaptacje opowiadania Morderstwa przy Rue Morgue wybierz jeden i wyjaśnij, jakie odczytanie utworu zawiera.

Materiały pomocnicze:

Elżbieta Kiślak, Detektyw jako artysta romantyczny, „Teksty Drugie” 2002, nr 6.
Edward Kasperski, Edgar Allan Poe. Tożsamość i konteksty. Wprowadzenie do lektury, [w:] Tekstualia, t. 1, 2009.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Audiobook”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Sprawdź się