Autor: Anna Grabarczyk

Temat: Wobec śmierci. Treny jako świadectwo kryzysu wartości poety

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

• pozna okoliczności powstania Trenów Jana Kochanowskiego;

• scharakteryzuje tren jako gatunek literacki;

• wyjaśni, na czym polegał kryzys światopoglądowy Jana Kochanowskiego;

• rozpozna w tekście środki artystyczne i wyjaśni ich funkcje.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem e‑podręcznika;

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Prowadzący zajęcia inicjuje rozmowę wprowadzającą w temat lekcji. Poleca, by uczniowie przypomnieli literackie przykłady utworów żałobnych. Zadaje pytania: Jaki był cel tworzenia trenów? Jakie zasady rządziły tym gatunkiem?

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel przytacza krótki tekst wprowadzający:
   Cykl poetycki złożony z dedykacji i dziewiętnastu „Trenów” Jan Kochanowski poświęcił pamięci ukochanej Urszulki, zawarł jednak w dziele tym tak wielki ładunek osobistego, emocjonalnego zaangażowania, że poemat o zmarłej dziecinie opłakiwanej z wielkim żalem przez „niefortunnego” ojca stał się właściwie przede wszystkim poetycką analizą kolejnych faz cierpienia człowieka, który utracił bliską osobę, który stopniowo coraz bardziej rozumie ogrom nieodwracalnej straty. Jednocześnie zaś „Treny” ukazują, jak w obliczu najtrudniejszej próby kompromituje się banał stereotypowych formuł o istocie życia i śmierci, o zasadach ludzkiego reagowania na odmianę losu, dobrą czy złą. Ukazują zarazem wielki kryzys światopoglądowy poety‑intelektualisty, który poprzednio sam propagował tak modne w epoce renesansu idee dość rygorystycznie pojmowanego stoicyzmu.
   Janusz Pelc, Renesansowa koncepcja człowieka w „Trenach” Jana Kochanowskiego, „Pamiętnik Literacki”: czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej 59/3.

2. Prowadzący zajęcia wyświetla na tablicy treści zamieszczone w sekcji „Wprowadzenie”. Następnie określa wiążące dla uczniów kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z sekcją „Przeczytaj”, następnie nauczyciel odtwarza film. Rozpoczyna z uczniami dyskusję na temat tego, dlaczego Treny są świadectwem kryzysu wartości poety.

2. Uczniowie na głos odczytują treny zamieszczone w sekcji „Sprawdź się” i rozpoczynają wspólną analizę tekstów. Opisują uczucia podmiotu lirycznego, wyjaśniają, kto w przytoczonych utworach jawi się jako główna postać utworu. Uczniowie uzasadniają swoje odpowiedzi, przywołując odpowiednie fragmenty tekstu.

3. Prowadzący zapowiada uczniom, że w kolejnym kroku będą rozwiązywać ćwiczenia – od najprostszych do najtrudniejszych (bez ćw. 1). Uczniowie wykonują je w parach. Po ustalonym czasie wybrani uczniowie przedstawiają odpowiedzi, a reszta klasy wspólnie ustosunkowuje się do nich. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie indywidualnie wykonują ćwiczenie 1 z sekcji „Sprawdź się”. Wyjaśniają, na czym polega wyjątkowość trenów.

2. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Odwołując się do tekstu utworu Wisławy Szymborskiej Kot w pustym mieszkaniu, zestaw sytuację ojca wypowiadającego się w Trenie XVII i biblijnego Hioba. Porównaj ich postawy wobec cierpienia.

Materiały pomocnicze:

• Janusz Pelc, Jan Kochanowski, poeta Renesansu, Warszawa 1988.

• Mirosław Korolko, Jana Kochanowskiego żywot i sprawy. Materiały, komentarze, przypuszczenia, Warszawa 1985.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Film”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.