Autor: Krzysztof Kowaluk

Przedmiot: wiedza o społeczeństwie

Temat: Oświeceniowe koncepcje człowieka i kultury

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

V. Państwo, myśl polityczna i demokratyzacja.

Uczeń:

11) analizuje kwestię pojmowania równości, wolności i sprawiedliwości w różnych nurtach myśli politycznej.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• przedstawia istotę myśli oświeceniowej;

• charakteryzuje najważniejsze koncepcje etyczne oświecenia;

• interpretuje związki współczesnej myśli politycznej z ideami oświeceniowymi.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• lekcja odwrócona.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja.

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Przed zajęciami

Kilka osób przygotowuje w domu, indywidualnie lub w parach, prezentacje poświęcone oświeceniowym teoriom etycznym. Nauczyciel przekazuje im wskazówki oraz proponuje literaturę. Mogą to być fragmenty poniższych książek:

Stanisław Filipowicz, Historia myśli polityczno‑prawnej, Arche, Gdańsk 2001.

Alasdair MacIntyre, Krótka historia etyki, PWN, Warszawa 2000.

Charles Taylor, Źródła podmiotowości, PWN, Warszawa 2001.

Faza wstępna

1. Nauczyciel przedstawia syntetycznie przesłanie filozofii oświecenia. Przywołuje takie zagadnienia, jak: emancypacja, racjonalizm, empiryzm, nauka, postęp. Zwraca uwagę na uwarunkowania społeczne XVIII‑wiecznych koncepcji etycznych i politycznych.

2. Nauczyciel przedstawia przedmiot i cele zajęć.

Faza realizacyjna

1. Wybrane osoby przedstawiają przygotowane w domu prezentacje poświęcone:

• teorii praw naturalnych Johna Locke’a;

• teorii zmysłu moralnego;

• teorii utylitaryzmu;

• teorii moralnej Immanuela Kanta;

• teorii politycznej Jeana‑Jacquesa Rousseau.

2. Nauczyciel uzupełnia powyższe wypowiedzi, podkreślając podstawowe różnice między poszczególnymi koncepcjami myślicieli oświecenia.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel zadaje pytanie o aktualność opisanych wcześniej koncepcji. Przeprowadzana jest krótka dyskusja w formacie burzy mózgów.

2. Uczniowie oglądają film nr 1 i wykonują zamieszczone pod nim ćwiczenia.

Praca domowa:

Uczniowie oglądają film nr 2 i wykonują zamieszczone pod nim polecenia.

Materiały pomocnicze:

Barnard Alan, Antropologia, Warszawa 2006.

Szacka Barbara, Wprowadzenie do socjologii, Warszawa 2003.

Popkin Richard H., Stroll Avrum, Filozofia, Poznań 1994.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Filmy mogą posłużyć do przygotowania prezentacji dotyczącej oświeceniowej teorii człowieka i kultury.