Dla nauczyciela
Autor: Joanna Oparek, Olga Taranek‑Wolańska
Przedmiot: Język polski
Temat: Romantyczne odczuwanie świata. Oda o melancholii Johna Keatsa
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele operacyjne. Uczeń:
wskazuje środki poetyckie służące budowaniu nastroju w Odzie o melancholii Johna Keatsa;
definiuje pojęcie melancholii na podstawie analizowanego utworu;
porównuje wymowę ody Keatsa z uwagami Stanisława Barańczaka na temat romantycznej melancholii;
poznaje symbolikę ryciny Albrechta Dürera Melancholia I.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja;
metoda kosza i walizki.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
karteczki samoprzylepne;
plakaty z koszem i walizką;
fragment wiersza Oda o samotności.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Nauczyciel krótko prezentuje uczniom esej Marka Bieńczyka z 1998 roku Melancholia. O tych, co nigdy nie odnajdą straty. Omawiając książkę, zaznacza, że w ujęciu Bieńczyka melancholia nie jest określeniem jednostki chorobowej, ale toposem kulturowym, a historia tego pojęcia jest powiązana z historią literatury, filozofii i sztuki. Nauczyciel może dodać, że podtytuł jest cytatem z utworu Baudelaire’a Łabędź i przywołać fragment (tłum. Mieczysław Jastrun):
O tych wszystkich, co łzami własnymi się poją,
.
O tych, co nigdy, nigdy nie odnajdą straty,
I jak dobrą wilczycę ssają boleść swoją
Faza wprowadzająca:
Nauczyciel może przytoczyć metaforyczne obrazy melancholii:
Fernando Pessoa określał melancholię jakonic, które boli
, Zygmunt Krasiński opisywał jakoodpadanie życia kawałami
izłuszczanie się życia
. W przywoływanym przez Bieńczyka wierszu Baudelaire’a sugestywnym obrazem melancholii, jako pragnienia, którego nie da się zaspokoić jest widok:Łabędzia, który wygramoliwszy się z klatki,
O bruk wyschnięty stopy płetwiste wycierał,
Włócząc po szorstkiej ziemi piór swych jedwab gładki.
Przed rynsztokiem bez wody ten ptak dziób otwierałNauczyciel – wprowadzając uczniów w temat lekcji – mówi o szczególnym znaczeniu melancholii w epoce romantyzmu.
Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiał i w kilku zdaniach przybliża temat zajęć. Może krótko zaprezentować legendarną postać Keatsa, nazywanego „poetą poetów”, który niedoceniany za życia wywarł niezwykły wpływ na kolejne pokolenia twórców.
Nauczyciel podaje cel i temat zajęć. Ustala z uczniami kryteria sukcesu.
Faza realizacyjna:
Uczniowie indywidualnie zapoznają się z pierwszą częścią sekcji „Przeczytaj” (fragment tekstu Anny Nasiłowskiej). Nauczyciel prosi o wynotowanie metaforycznych określeń melancholii pojawiających się w tekście Anny Nasiłowskiej (czarne słońce, lodowatą nieskończoność, labirynt). Nauczyciel zachęca uczniów do stworzenia własnych metafor melancholii. Propozycje zapisywane są na karteczkach i wrzucane do pudełka.
Uczniowie zapoznają się z następną częścią sekcji „Przeczytaj” – do wiersza Keatsa Samotność (nauczyciel może zaproponować chętnemu uczniowi odczytanie go na głos).
Nauczyciel podkreśla rolę Stanisława Barańczaka jako tłumacza poezji Keatsa i zachęca uczniów do uważnego przeczytania opinii na temat twórczości Johna Keatsa – fragmentu na temat relacji między poetą i otaczającą go rzeczywistością.
Nauczyciel zadaje uczniom polecenie: Jakie sądy Keatsa na temat relacji między poetą i otaczającą go rzeczywistością przywołuje autor? Skomentuj mówiący o tym fragment tekstu.
Następnie dzieli uczniów na grupy. Każdy zespół pracuje nad swoim zadaniem.
I – Wyjaśnij, jak rozumiesz stwierdzenie, że poeta sam ma się stać „opisywanym przedmiotem”.
II – Esteta, reformator, rewolucjonista – tak Stanisław Barańczak określa twórców prezentujących różne postawy wobec istoty i roli poezji. Wyjaśnij, na czym one polegają.
III – Którego ze znanych ci artystów uznajesz za estetę, którego – za rewolucjonistę, a którego – za reformatora? Uzasadnij dlaczego.
IV – Potraktuj ostatnie zdanie tekstu Barańczaka jako filozoficzną maksymę. Jak można ją rozumieć? Zaproponuj swoją interpretację.Na polecenie nauczyciela uczniowie zapoznają się z sekcją „Audiobook” i wykonują w parach wszystkie polecenia. Nauczyciel prosi wybranych uczniów o odczytanie odpowiedzi i wspólnie z pozostałymi uczestnikami zajęć komentuje je.
Uczniowie przechodzą do sekcji „Galeria zdjęć interaktywnych”. Wspólnie z nauczycielem analizują obraz z opisami zamieszczony w sekcji. Następnie wykonują polecenia 1 i 2. Chętna osoba odczytuje odpowiedzi.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel prosi chętnego ucznia o podsumowanie znaczenia toposu melancholii w epoce romantyzmu.
Nauczyciel może ponownie sięgnąć do eseju Marka Bieńczyka i zaprezentować wybrany fragment (adekwatny dla podsumowania tematu).
Nauczyciel zawiesza na tablicy dwa plakaty z narysowanym koszem i walizką. Rozdaje uczniom po dwie karteczki samoprzylepne. Prosi, aby uczniowie zapisali na jednej z nich, przemyślenia, które zabiorą z sobą po zajęciach; na drugiej to, czego nie akceptują. Jedna osoba odczytuje zapisy zamieszczone przy walizce i koszu.
Nauczyciel odczytuje temat lekcji i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu.
Praca domowa:
Uczniowie wykonują ćwiczenia 1 i 2 z sekcji „Galeria zdjęć interaktywnych”.
Obejrzyj obraz Melancholia Lucasa Cranacha Starszego i wypisz po cztery podobieństwa i różnice między tym przedstawieniem stanu melancholii a ryciną Albrechta Dürera oglądaną podczas lekcji.
Materiały pomocnicze:
Anna Nasiłowska, Melancholia, „Teksty Drugie” 1999, nr 3.
Dominika Skiba, Melancholijno‑frenetyczne skrzydła prowincji, czyli romantycy na wyspach fantazmatów, „Prace Literackie” 2012, nr 52
Wskazówki metodyczne
Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Audiobook”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.