Autor: Małgorzata Kosińska‑Pułka, Anna Grabarczyk

Temat: Matka Boża w sztuce

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

• rozpozna symbole i atrybuty maryjne występujące w dziełach sztuki;

• nazwie najbardziej typowe wizerunki Matki Bożej w sztuce;

• omówi symbolikę zamkniętego ogrodu (hortus conclusus) i rosnących w nim roślin;

• wyjaśni, czym jest pietà i co przedstawia;

• wskaże sposoby ujmowania tematyki maryjnej w poezji barokowej.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem e‑podręcznika;

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• mapa myśli.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Uczniowie szukają w dostępnych źródłach fotografii ukazujących smutek i ból matki z powodu cierpienia jej dziecka. Układają kilkuzdaniową wypowiedź na temat: Współczesne Marie stojące pod krzyżem. Uniwersalny wymiar motywu Matki Bożej.

2. Przed lekcją nauczyciel wybiera dwóch uczniów (np. kandydatów na olimpijczyków).
   Pierwszy z nich przygotuje miniwykład o sposobie ukazywania Najświętszej Marii Panny w Nowym Testamencie. W tym celu analizuje wskazane sceny biblijne:
   - zwiastowanie przez Archanioła Gabriela narodzin Jezusa,
   - spotkanie z krewną Elżbietą, przyszłą matką Jana Chrzciciela,
   - narodziny Jezusa,
   - ucieczka świętej rodziny do Egiptu i powrót do ojczyzny,
   - odnalezienie 12‑letniego Jezusa w świątyni w Jerozolimie,
   - udział w weselu w Kanie Galilejskiej,
   - obecność pod krzyżem w trakcie męki Jezusa na Golgocie.

   Natomiast drugi uczeń przygotuje omówienie tego, jak sceny biblijne, w których występuje Najświętsza Maria Panna, zostały ukazane w sztuce, zgodnie z założeniami Biblii pauperum. W tym celu uczeń zanalizuje wskazane obrazy:
   - Fra Angelico Zwiastowanie,
   - Rogier van der Weyden Spotkanie Marii i św. Elżbiety,
   - Giotto Boże Narodzenie (fresk),
   - Albrecht Dürer Chrystus wśród uczonych w Piśmie,
   - Gérard Dawid Gody w Kanie Galilejskiej,
   - Giotto Ucieczka do Egiptu (fresk),
   - Jerzy Duda‑Gracz Golgota Jasnogórska.

Faza wprowadzająca:

1. Wybrane przed zajęciami osoby przedstawiają prace wykonane w domu. Po wysłuchaniu wypowiedzi uczniów pozostali oceniają wystąpienia swoich kolegów, posługując się ustalonymi wcześniej kryteriami, np.
   - wartość merytoryczna wypowiedzi,
   - kompozycja i spójność wypowiedzi,
   - wartość językowa wypowiedzi (poprawność, dbałość o styl, użycie środków retorycznych).

2. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji, formułuje cel zajęć oraz kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie zapoznają się z sekcją „Wprowadzenie” i „Przeczytaj”. Uczniowie dzielą się refleksjami na temat przeczytanych utworów.

2. Nauczyciel odtwarza na dużym ekranie grafikę interaktywną zamieszczoną w e‑materiale. Uczniowie w parach na podstawie informacji zamieszczonych na ilustracji wynotują, jakimi cechami odznaczała się renesansowa rzeźba.

3. Uczniowie wspólnie w klasie przygotowują na tablicy mapę myśli na podstawie galerii obrazów oraz towarzyszących im informacji. Umieszczają na niej zestawienie symboli i atrybutów maryjnych występujących w prezentowanych dziełach sztuki, notują również główne sposoby ujmowania tematyki maryjnej w sztukach plastycznych.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie indywidualnie wykonują ćwiczenia 1. i 2. z sekcji „Galeria zdjęć interaktywnych”.

2. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Wyjaśnij, czym jest pietà i co przedstawia.

Materiały pomocnicze:

• Obraz literatury powszechnej, t. 1, red. P. Chmielowski, E. Grabowski, tłum. F. Faleński, Warszawa 1985.

• Adam Bujak, Jolanta Sosnowska, Matka Boża, Kraków 2020.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Grafika interaktywna”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.