Dla nauczyciela
Autor: Martyna Wojtowicz
Przedmiot: Historia
Temat: Na niechcianej ziemi. Polacy na Syberii
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie.
Cele operacyjne:
Uczeń:
wyjaśnia, dlaczego i w jaki sposób Polacy trafiali na Syberię;
opisuje warunki życia zesłańców na dalekim wschodzie Imperium Rosyjskiego;
tłumaczy, dlaczego niektórzy wyjeżdżali na Syberię dobrowolnie;
opisuje osiągnięcia naukowe Polaków, którzy trafili na Syberię.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;
analiza materiału źródłowego (porównawcza);
dyskusja.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
telefony z dostępem do internetu.
Przebieg lekcji
Faza wstępna:
Prowadzący lekcję określa cele zajęć i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu. Wyświetla na tablicy temat lekcji.
Nauczyciel poleca uczniom przygotować w parach pytania związane z tematem lekcji. Czego uczniowie chcą się dowiedzieć? Co ich interesuje w związku z zakresem zajęć?
Faza realizacyjna:
Metoda jigsaw. Uczniowie odliczają do sześciu. Łączą się w zespoły według przydzielonych numerów. Każda grupa opracowuje fragment materiału z sekcji „Przeczytaj”:
grupy 1 i 4 – Największe więzienie bez dachu;
grupy 2 i 5 – Katorga i zsyłka;
grupy 3 i 6 – „Na nieludzkiej ziemi”.
Po zakończeniu pracy uczniowie zmieniają zespoły tak, by w każdym znalazła się przynajmniej jedna osoba z poprzednich grup. Uczniowie dzielą się wiedzą zdobytą wcześniej i uczą od siebie nawzajem. Chętne lub wybrane osoby omawiają przydzielone zagadnienia. Pozostali uczniowie mogą zadawać pytania i weryfikować przedstawione informacje.
Praca z multimedium („Prezentacja multimedialna”). Nauczyciel prosi wybranego ucznia o przeczytanie polecenia 2: „Przeanalizuj powyższe notki biograficzne i wskaż podobieństwa oraz różnice między opisanymi badaczami Syberii. Weź pod uwagę m.in. pochodzenie, okoliczności trafienia na Syberię, zainteresowania i wykształcenie oraz losy po zwolnieniu”. Poleca uczniom, aby w grupach opracowali odpowiedzi. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie się do niej ustosunkowują. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia odpowiedź, udziela także uczniom informacji zwrotnej.
Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenia 1 i 2 z sekcji „Sprawdź się”, a następnie porównują swoje odpowiedzi z kolegą lub koleżanką. Wskazana osoba przedstawia odpowiedzi na forum klasy, następuje ich weryfikacja.
Nauczyciel wyświetla kolejne ćwiczenia 3 i 4, które uczniowie wykonują w parach. Uczniowie analizują ilustracje, dopasowują tytuły i wskazują poprawne odpowiedzi. Po każdym zakończonym zadaniu wybrana para prezentuje swoje rozwiązanie.
Ćwiczenia 5 i 6 uczniowie wykonują w parach lub grupach i na koniec omawiają poprawność wykonanych zadań.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. W kontekście ich realizacji następuje omówienie ewentualnych problemów z wykonaniem ćwiczeń i poleceń z sekcji „Sprawdź się”.
Nauczyciel omawia pracę uczniów podczas zajęć.
Praca domowa:
Wykonaj ćwiczenia interaktywne nr 7 i 8. Przygotuj uzasadnienia poprawnych odpowiedzi.
Wykonaj polecenie nr 3 z sekcji „Prezentacja multimedialna”.
Materiały pomocnicze:
D. Beer, Dom umarłych. Syberyjska katorga w czasach carów, tłum. M. Ronikier, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2018.
A. Kuczyński, Bronisław Piłsudski (1866−1918) zesłaniec i badacz kultury ludów Dalekiego Wschodu, „Niepodległość i Pamięć” 2015, nr 22/2 (50).
dzieje.pl/rozmaitosci/powstancy‑styczniowi‑zeslancy‑badacze‑syberii
J.M. Hartley, Syberia. Historia i ludzie, tłum. J. Gilewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2015.
Wskazówki metodyczne:
Informacje z sekcji „Prezentacja multimedialna” mogą być wykorzystane do wykonania pracy domowej przez uczniów.
Spis ilustracji i tekstów nieopisanych:
Ćwiczenie 3 – ilustracja 1: Pochód na Syberię, Artur Grottger; domena publiczna, Wikimedia Commons.
Ćwiczenie 3 – ilustracja 2: Niedziela w kopalni, Jacek Malczewski; domena publiczna, Wikimedia Commons.
Ćwiczenie 3 – ilustracja 3: Śmierć na etapie, Jacek Malczewski; domena publiczna, Wikimedia Commons.
Ćwiczenie 3 – ilustracja 4: Wigilia na Syberii, Jacek Malczewski; domena publiczna, Wikimedia Commons.
Ćwiczenie 4 – niemiecki plakat antysowiecki; domena publiczna, Wikimedia Commons.
Ćwiczenie 6 – źródło cytatu: Antoni Kuczyński, Bronisław Piłsudski (1866−1918) zesłaniec i badacz kultury ludów Dalekiego Wschodu, „Niepodległość i Pamięć” 2015, nr 22/2 (50), s. 32.