Autor: Martyna Wojtowicz

Przedmiot: Historia

Temat: Na niechcianej ziemi. Polacy na Syberii

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia, dlaczego i w jaki sposób Polacy trafiali na Syberię;

• opisuje warunki życia zesłańców na dalekim wschodzie Imperium Rosyjskiego;

• tłumaczy, dlaczego niektórzy wyjeżdżali na Syberię dobrowolnie;

• opisuje osiągnięcia naukowe Polaków, którzy trafili na Syberię.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Prowadzący lekcję określa cele zajęć i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu. Wyświetla na tablicy temat lekcji.

2. Nauczyciel poleca uczniom przygotować w parach pytania związane z tematem lekcji. Czego uczniowie chcą się dowiedzieć? Co ich interesuje w związku z zakresem zajęć?

Faza realizacyjna:

1. Metoda jigsaw. Uczniowie odliczają do sześciu. Łączą się w zespoły według przydzielonych numerów. Każda grupa opracowuje fragment materiału z sekcji „Przeczytaj”:

• grupy 1 i 4 – Największe więzienie bez dachu;

• grupy 2 i 5 – Katorga i zsyłka;

• grupy 3 i 6 – „Na nieludzkiej ziemi”.

Po zakończeniu pracy uczniowie zmieniają zespoły tak, by w każdym znalazła się przynajmniej jedna osoba z poprzednich grup. Uczniowie dzielą się wiedzą zdobytą wcześniej i uczą od siebie nawzajem. Chętne lub wybrane osoby omawiają przydzielone zagadnienia. Pozostali uczniowie mogą zadawać pytania i weryfikować przedstawione informacje.

2. Praca z multimedium („Prezentacja multimedialna”). Nauczyciel prosi wybranego ucznia o przeczytanie polecenia 2: „Przeanalizuj powyższe notki biograficzne i wskaż podobieństwa oraz różnice między opisanymi badaczami Syberii. Weź pod uwagę m.in. pochodzenie, okoliczności trafienia na Syberię, zainteresowania i wykształcenie oraz losy po zwolnieniu”. Poleca uczniom, aby w grupach opracowali odpowiedzi. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie się do niej ustosunkowują. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia odpowiedź, udziela także uczniom informacji zwrotnej.

3. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenia 1 i 2 z sekcji „Sprawdź się”, a następnie porównują swoje odpowiedzi z kolegą lub koleżanką. Wskazana osoba przedstawia odpowiedzi na forum klasy, następuje ich weryfikacja.

4. Nauczyciel wyświetla kolejne ćwiczenia 3 i 4, które uczniowie wykonują w parach. Uczniowie analizują ilustracje, dopasowują tytuły i wskazują poprawne odpowiedzi. Po każdym zakończonym zadaniu wybrana para prezentuje swoje rozwiązanie.

5. Ćwiczenia 5 i 6 uczniowie wykonują w parach lub grupach i na koniec omawiają poprawność wykonanych zadań.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. W kontekście ich realizacji następuje omówienie ewentualnych problemów z wykonaniem ćwiczeń i poleceń z sekcji „Sprawdź się”.

2. Nauczyciel omawia pracę uczniów podczas zajęć.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia interaktywne nr 7 i 8. Przygotuj uzasadnienia poprawnych odpowiedzi.

2. Wykonaj polecenie nr 3 z sekcji „Prezentacja multimedialna”.

Materiały pomocnicze:

D. Beer, Dom umarłych. Syberyjska katorga w czasach carów, tłum. M. Ronikier, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2018.

A. Kuczyński, Bronisław Piłsudski (1866−1918) zesłaniec i badacz kultury ludów Dalekiego Wschodu, „Niepodległość i Pamięć” 2015, nr 22/2 (50).

dzieje.pl/rozmaitosci/powstancy‑styczniowi‑zeslancy‑badacze‑syberii

J.M. Hartley, Syberia. Historia i ludzie, tłum. J. Gilewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2015.

Wskazówki metodyczne:

Informacje z sekcji „Prezentacja multimedialna” mogą być wykorzystane do wykonania pracy domowej przez uczniów.

Spis ilustracji i tekstów nieopisanych:

• Ćwiczenie 3 – ilustracja 1: Pochód na Syberię, Artur Grottger; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 3 – ilustracja 2: Niedziela w kopalni, Jacek Malczewski; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 3 – ilustracja 3: Śmierć na etapie, Jacek Malczewski; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 3 – ilustracja 4: Wigilia na Syberii, Jacek Malczewski; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 4 – niemiecki plakat antysowiecki; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 6 – źródło cytatu: Antoni Kuczyński, Bronisław Piłsudski (1866−1918) zesłaniec i badacz kultury ludów Dalekiego Wschodu, „Niepodległość i Pamięć” 2015, nr 22/2 (50), s. 32.