Sprawdź się
Określ, które z poniższych stwierdzeń są prawdziwe, a które fałszywe.
Wyjaśnij, dlaczego Syberia stała się miejscem zsyłek Polaków w XIX w. Podaj cztery argumenty. Odwołaj się m.in. do informacji zawartych na podanej niżej mapie.
Wyobraź sobie, że jesteś odpowiedzialna/odpowiedzialny w szkole za przygotowanie wystawy dotyczącej Polaków na Syberii w XIX w. Na wystawie tej znalazły się reprodukcje obrazów przedstawiony poniżej. Do poniższych ilustracji dopasuj właściwe tytuły.
Zapoznaj się z ilustracją, a następnie wykonaj polecenie.
Zapoznaj się z opisem ilustracji, a następnie wykonaj polecenie.
Plakat ten… Możliwe odpowiedzi: 1. ma wydźwięk antysowiecki., 2. był rozpowszechniany na terenie Związku Sowieckiego., 3. miał zachęcać do wyjazdu na Syberię., 4. przestrzegał przed carskimi zsyłkami w głąb Rosji., 5. nawiązuje do mitu Syberii jako krainy nieodkrytej i stwarzającej nowe możliwości., 6. przedstawia Syberię jako miejsce kaźni i śmierci ludzi., 7. powstał w ciągu ostatniego dziesięciolecia.
Przeanalizuj mapę oraz notki biograficzne trzech wybitnych badaczy Syberii, a następnie wykonaj polecenia.
Aleksander Piotr Czekanowski (1823–1876)
Urodził się w Krzemieńcu na Wołyniu. Studiował geologię w Dorpacie, gromadził zbiory geologiczne uniwersytetu w Kijowie. W powstaniu nie brał udziału, został jednak aresztowany, ponieważ prowadził dom otwarty i wśród jego gości bywali również ludzie rozpolitykowani. W 1863 r. skazano go na 6 lat katorgi na Syberii – początkowo odbywał ją na Zabajkalu. Mimo srogiego klimatu i ciężkiej pracy kontynuował pracę naukową. Badał budowę geologiczną tzw. Lądu Angary, dokonując obserwacji meteorologicznych za pomocą przyrządów własnego pomysłu. Dwa lata później uzyskał u władz zwolnienie z prac przymusowych. Przeniesiono go do Irkucka. Pod auspicjami Syberyjskiego Oddziału Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego badał m.in. południową część guberni irkuckiej.
Prowadził badania w północnej części jeziora Chubsuguł w Mongolii. Podał dane o geologii rejonu Dolnej Tunguzki, gdzie odkrył pokłady węgla, południowego biegu Leny oraz rejonu Oleniok. W 1876 r. pozwolono mu przyjechać do Petersburga, gdzie rozpoczął opracowywanie zebranych materiałów geograficznych, geologicznych i paleontologicznych. Zajmował się kolekcjonowaniem skamieniałości roślin i owadów. Opisał i nazwał 11 gatunków (9 zwierząt i 2 rośliny). Jego nazwiskiem nazwano także inne gatunki organizmów – 23 skamieniałości oraz 5 współczesnych roślin. Za swoje badania otrzymał m.in. złoty medal Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego (w 1870 r.). Jego imieniem nazwano pasmo górskie na Syberii - Góry Czekanowskiego. Zmarł w Petersburgu.
Cytat za: artykuł Powstańcy styczniowi, zesłańcy – badacze Syberii, 2016, dzieje.pl.
Jan Czerski (1845–1892)
Wraz z częścią młodzieży swojej szkoły wstąpił w lutym 1863 r. do oddziału partyzanckiego, uformowanego w lasach guberni witebskiej. Po potyczce z wojskami rosyjskimi w końcu kwietnia, oddział został rozbity, a Czerski dostał się do niewoli. Został wcielony do batalionu armii carskiej w Omsku na Syberii, bez prawa powrotu do kraju. Pozwolono mu natomiast na badania geologiczne i paleontologiczne w rejonie Omska. W 1869 roku został zwolniony ze służby wojskowej z powodu złego stanu zdrowia. Podjął samokształcenie w zakresie nauk przyrodniczych. Dzięki pomocy Benedykta Dybowskiego został bibliotekarzem Syberyjskiego Oddziału Cesarskiego Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego oraz kustoszem i konserwatorem zbiorów przyrodniczych. Wkrótce potem wyjechał do Petersburga. […] badał Sajany – syberyjskie pasmo górskie. […] prowadził badania geologiczne brzegów Bajkału. Opracował pierwszą mapę geologiczną wybrzeża tego jeziora i Sajanów. […] badał basen Dolnej Tunguzki i rzeki Selengi. Początkowo mieszkał w Omsku, a następnie w Irkucku. W roku 1885 uzyskał amnestię i wyjechał do Petersburga na zaproszenie rosyjskiej Akademii Nauk. Prowadził badania geologiczne traktu pocztowego od Irkucka do Uralu. W 1891 roku odbył ekspedycję w rejon rzek Kołyma i Indygirka.
Zmarł na serce podczas wyprawy do dolnego biegu Kołymy w 1892 roku (wyprawę dokończyła żona Mawra). Upamiętniają go na Syberii Szczyt Czerskiego w górach Chamar‑Daban nad Bajkałem oraz dwa pasma górskie (Góry Czerskiego): jedno w Jakucji, drugie w Kraju Zabajkalskim oraz Przełęcz Czerskiego i Kamień Czerskiego koło Listwianki nad Bajkałem. Jego nazwisko zostało umieszczone w nazwach trzech gatunków zwierząt kopalnych z rejonu Syberii. Trzykrotnie był nagradzany medalami Cesarskiego Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego.
Cytat za: artykuł Powstańcy styczniowi, zesłańcy – badacze Syberii, 2016, dzieje.pl.
Benedykt Dybowski (1833–1930)
Urodził się w guberni mińskiej. Studiował medycynę, nauki przyrodnicze, paleontologię na uniwersytetach w Dorpacie, Wrocławiu, Berlinie. Uzyskał tytuł doktorski, przedstawiając wyniki badań nad rybami Inflant. […] Aresztowany w 1864 roku. został skazany na śmierć. Dzięki wstawiennictwu zoologów niemieckich kara śmierci została zamieniona na 12 lat zesłania na Syberię. Zbierał materiały faunistyczne najpierw w pobliżu miejscowości Czyta. Kontynuował pracę na zboczach gór Jabłonowych. […] Otrzymał pozwolenie na zamieszkania nad Bajkałem i w bardzo ciężkich warunkach, często przy 40‑stopniowym mrozie, z pomocą własnoręcznie sporządzonych narzędzi rozpoczęli badanie fauny tego jeziora. […] uczestniczył w ekspedycji generała Skałkowa do Kraju Amurskiego, Usuryjskiego i Nadmorskiego. Dzięki staraniom Towarzystwa Geograficznego i Akademii Nauk w Petersburgu w roku 1876 uzyskał pozwolenie na powrót do kraju.
Uczestniczył w wyprawie na Kamczatkę. Otrzymał stanowisko lekarza okręgowego w Pietropawłowsku. Założył na Kamczatce szpitale dla trędowatych, zwalczał epidemie. Zakupił za własne pieniądze konie i renifery i zawiózł je na Wyspę Beringa. Chcąc pomóc tubylcom w walce z niedożywieniem, założył na Wyspach Komandorskich i na Kamczatce hodowle kóz oraz królików. Przyczynił się do powstania rezerwatów soboli. Odkrył 400 gatunków zwierząt zamieszkujących Bajkał i napisał o tym jeziorze przeszło 40 prac naukowych. Uznawany jest za jednego z twórców polskiej limnologii (nauka o wodach zbiorników śródlądowych). Zyskał uznanie i przyjaźń autochtonicznej ludności, którą leczył. Jednocześnie mógł opisać ich życie i zwyczaje, a także pomógł w zebraniu słownictwa ludności Kamczatki. Zebrał mnóstwo bardzo ciekawych eksponatów: ubrania z futer, uprzęże, harpuny, modele domów, kajaków i łodzi.
Cytat za: artykuł Powstańcy styczniowi, zesłańcy – badacze Syberii, 2016, dzieje.pl.
Zapoznaj się z fragmentem tekstu i ilustracją zamieszczonymi poniżej. Wykonaj polecenia.
Zapoznaj się z fragmentem tekstu i opisem ilustracji, które zamieszczone są poniżej. Wykonaj polecenia.
Już wtedy wygląd zewnętrzny Ajnów żywo wskrzeszających w pamięci typy, które można spotkać w Europie, przypominające niekiedy Żydów, chłopów rosyjskich lub Cyganów, a w jeszcze większym stopniu ich język, brzmiący bardzo melodyjnie dla mego ucha, z jego delikatnymi, cieszącymi słuch odcieniami tembru, zachwyciły mnie tak mocno, że często pragnąłem poznać ich przynajmniej tak jak znałem Niwchów zamieszkałych na północnym Sachalinie.
Przytoczony tekst stanowi fragment książki z dziedziny… Możliwe odpowiedzi: 1. geografii., 2. etnografii., 3. geologii., 4. zoologii., 5. historii.
Zapoznaj się z fragmentem źródła i wykonaj polecenia.
Jeniectwo wojenne Polaków w Rosji w latach 1503–1918W pierwszych dniach sierpnia (1850), na parę godzin przed zachodem słońca, ujrzałem z dala Orenburg. Na rozległej jak okiem sięgnąć równinie, na której ani drzewa, ani najmniejszego nie dojrzeć krzaczka, zarysowały się dość rozlegle rozciągnięte zabudowania, ponad którymi górował minaret muzułmańskiego meczetu. Widok ten dziwne sprawił na mnie wrażenie. Z jednej strony skołatany podróżą, w której rok przeszło zostawałem, pocieszałem się myślą, że przecież dobiłem się kresem tych trudów i znajdę po nich wypoczynek. Z drugiej strony przerażała mię myśl, że to miasto, przedzielone ogromną przestrzenią od miejsc rodzimych, od osób najdroższych, ma stać się moim więzieniem, którego jednym krokiem nie będzie mi wolno cofnąć się, gdzie przyjdzie mi może i kości położyć na obcej ziemi. Ależ jak walczyć przeciwko losom; idź więc człowiecze i popychaj swą taczkę.
Źródło: Mieczysław Wieliczko, Jeniectwo wojenne Polaków w Rosji w latach 1503–1918, Lublin 1998, s. 183.
Zapoznaj się z notką dotyczącą jednego z zesłańców, którego losy stanowiły fabułę wielu powieści i filmów. Następnie wyobraź sobie, że masz możliwość zadania żyjącemu zesłańcowi trzech pytań. Sformułuj je.
Wincenty Migurski (1805‑1863)
Syn Walentego i Katarzyny z Dąbrowa‑Marczewskich. Ukończył liceum w Kielcach. Po wybuchu powstania listopadowego służył w 4. Pułku Piechoty Liniowej. Po klęsce powstania przebywał na emigracji w Prusach i we Francji, skąd w 1833 powrócił do Polski, prowadząc działalność niepodległościową. W 1835 został aresztowany przez Rosjan i skazany na przymusową służbę wojskową w armii Imperium Rosyjskiego, którą odbywał na Uralu jako szeregowiec. W 1837 ożenił się z Albiną Wiśniowską herbu Prus 1‑mo, córką Macieja Wiśniowskiego, właściciela wsi Paniowce Zielone w Czortkowskiem, która przyjechała do narzeczonego z Galicji. Dwoje ich dzieci umarło w niemowlęctwie, a prawosławni mieszkańcy Uralska nie pozwolili pochować dzieci na cmentarzu. Migurscy postanowili zbiec z Uralu, w tym celu Wincenty Migurski upozorował swoje samobójstwo. Po jakimś czasie (w czerwcu 1840) jego żona z trumnami dzieci i ukrytym w powozie mężem wyjechała z Uralu. W czasie drogi przypadkowo zdemaskowano Migurskiego. W konsekwencji został skazany na służbę w oddziałach w Nerczyńsku, a żona pojechała za nim. 15 czerwca 1843 zmarła niedługo po urodzeniu syna, który rok później także umarł. Wincenty Migurski jeszcze przez 14 lat służył jako szeregowiec. Dopiero w 1859 uzyskał zgodę na powrót do kraju, gdzie zmarł po czterech latach. Po powrocie z zesłania napisał wspomnienia – Pamiętniki z Sybiru spisane przez Wincentego Migurskiego wydane we Lwowie w 1863.
Cytat za: artykuł Wincenty Migurski, wikipedia.org.