Dla nauczyciela
Autor: Paweł Kaniowski
Przedmiot: Filozofia
Temat: Sokrates - Platon
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy
Podstawa programowa:
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
V. Filozofia Sokratesa jako początki filozofii człowieka i etyki. Uczeń:
1) charakteryzuje filozofię Sokratesa w kontekście jego życia i postawy moralnej;
2) objaśnia koncepcję uprawiania filozofii poprzez autorefleksję lub samoświadomość (hasło „poznaj samego siebie”);
3) definiuje terminy: psychē, aretē, daimonion jako kluczowe terminy filozofii Sokratesa;
4) dyskutuje na temat „dlaczego ludzie postępują źle?”, przedstawiając tezę intelektualizmu etycznego oraz argumenty za i przeciw niemu.
VI. Filozofia Platona jako paradygmat metafizyki antynaturalistycznej. Uczeń:
1) wyjaśnia platońską teorię idei jako niematerialnych, niezmiennych i wiecznych wzorców dla zmiennych i czasowych rzeczy fizycznych oraz stosuje ją do wybranego sporu filozoficznego (np. sporu o to, czym są lub jak istnieją liczby);
2) objaśnia platońską teorię poznania, definiując termin anamneza;
3) krytycznie rekonstruuje platoński argument na rzecz nieśmiertelności duszy z jej podobieństwa do wiecznych idei (Fedon, 78 d – 80 b);
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.
Cele operacyjne (językiem ucznia):
Przeanalizujesz relacje zachodzące między filozofiami Sokratesa i Platona.
Poznasz jeden z najważniejszych w historii filozofii przykładów ucznia, który przerósł mistrza.
Nauczysz się definiować i rozróżniać pojęcia takie jak daimonion, aretē czy psychē.
Uzasadnisz tezę głoszącą, że dla filozofa niezbędny jest dobry nauczyciel.
Cele operacyjne. Uczeń:
pojmuje rolę filozofii jako fundamentalnego składnika dziedzictwa kultury śródziemnomorskiej;
rozpoznaje wpływ starożytnej filozofii greckiej na europejską kulturę późniejszych epok, a zwłaszcza na literaturę piękną, naukę i religię;
zna i charakteryzuje główne dyscypliny filozoficzne, opisuje ich problematykę i posługuje się odpowiednią terminologią;
rozwija krytyczne myślenie i sprawności logiczne poprzez analizę wybranych pytań i argumentów filozoficznych.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Nauczyciel prosi uczniów, by przypomnieli sobie główne założenia filozofii Sokratesa i Platona.
Faza wprowadzająca:
Nauczyciel, po zalogowaniu się na platformie i wyświetleniu e‑materiału, odczytuje uczniom temat zajęć oraz cele, a następnie prosi, by na ich podstawie uczniowie sformułowali kryteria sukcesu.
Rozpoznanie przedwiedzy uczniów. Nauczyciel prowadzi rozmowę kierowaną na temat założeń filozofii Sokratesa i jej śladów w myśli Platona. Rozmowa ta uda się tylko wtedy, kiedy uczniowie wcześniej przypomnieli sobie główne założenia filozofii obu myślicieli. Uczestnicy zajęć powinni zapisać wnioski z rozmowy w formie notatki lub mapy myśli.
Faza realizacyjna:
Praca z tekstem. Uczniowie przystępują do cichego czytania tekstu e‑materiału. Indywidualnie zapoznają się z treścią w sekcji „Przeczytaj” i zapisują w zeszycie minimum pięć pytań do tekstu. Uwaga: każde z pytań musi rozpoczynać się od słowa „dlaczego”. Następnie zadają swoje pytania dowolnie wybranej osobie z klasy i odpowiadają na nie. Nauczyciel może wybrać jedno z pytań do zadania domowego.
Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla materiał z sekcji „Schemat”, a następnie czyta polecenie: Do każdego zagadnienia ujętego na schemacie przyporządkuj odpowiednie stwierdzenia. Uczniowie wykonują zadanie w parach. Następnie wybrana osoba prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją, udzielając uczniom informacji zwrotnej.
Ćwiczenia przedmiotowe. Uczniowie w parach rozwiązują ćwiczenia 1‑4 z e‑materiału. Następnie sprawdzają wyniki na forum klasy. Nauczyciel udziela uczniom informacji zwrotnej.
Ćwiczenia 5 i 6 uczniowie rozwiązują indywidualnie. Po zakonczonej pracy odczytują propozycje odpowiedzi na forum klasy. Nauczyciel omawia ich rozwiązania.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”, omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.
Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.
Praca domowa:
Ćwiczenia 7 i 8 z e‑materiału.
Zastanów się, jakie obowiązki wobec swojego ucznia ma dobry nauczyciel, i napisz notatkę na ten temat, wykorzystując wiedzę o metodach stosowanych przez Sokratesa wobec swoich uczniów.
Materiały pomocnicze:
Krokiewicz A., Zarys filozofii greckiej, Warszawa 2000.
Krońska I., Sokrates, Warszawa 1964.
Paczkowski P., Rozum i „serce” w etyce greckiej, w: „SOFIA. Pismo Filozofów Krajów Słowiańskich”, 2001.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Uczniowie zapoznają się z multimedium w sekcji „Schemat” i przygotowują do niego pytania. Następnie zadają je sobie nawzajem, sprawdzając stopień przyswojenia jego treści.