Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Obrzędy weselne w Chłopach Władysława Reymonta

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

2) rozumie pojęcie tradycji literackiej i kulturowej, rozpoznaje elementy tradycji w utworach, rozumie ich rolę w budowaniu wartości uniwersalnych;

II. Kształcenie językowe.

3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

2) rozpoznaje i określa funkcje tekstu (fatyczną, magiczną);

3) określa funkcje języka: poznawczą (kategoryzowanie świata), komunikacyjną (dostosowanie języka do sytuacji komunikacyjnej) oraz społeczną (budowanie wspólnoty regionalnej, środowiskowej, narodowej);

4) określa rolę języka w budowaniu obrazu świata.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

rozpoznaje elementy tradycji i kultury ludowej w Chłopach Władysława Reymonta,
na przykładzie wesela Boryny poznaje zwyczaje i obyczaje ślubne,
wyjaśnia, jak działa funkcja magiczna języka na przykładzie obyczajów i obrzędów opisanych w powieści.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

z użyciem e‑podręcznika;
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja za i przeciw.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Obrzędy weselne w Chłopach Władysława Reymonta”. Prosi uczestników zajęć o przypomnienie sobie, na czym polega magiczna funkcja języka.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel pyta o znaczenie terminów: „zwyczaj”, „obyczaj”, „obrzęd”, „rytuał”. Uczniowie odpowiadają swobodnie, próbując wskazać różnice między wymienionymi pojęciami. Mogą wykorzystać ćwiczenia: 1 i 3 z sekcji „Sprawdź się”. Później prowadzący informuje, że lekcja będzie dotyczyła obyczajów weselnych, podaje temat i cele lekcji. Następnie pyta, jakie obyczaje i obrzędy uczniowie pamiętają z lektury Chłopów Reymonta, prosi o ich zanotowanie na tablicy.

Faza realizacyjna:

Nauczyciel wyświetla prezentację multimedialną związaną z obyczajami weselnymi w Chłopach. Prosi, by uczniowie w parach wykonali polecenie 2 towarzyszące multimedium. Następnie kilka wyznaczonych osób przedstawia efekty pracy swojego zespołu.
W drugiej części tej fazy lekcji nauczyciel poleca, by uczniowie wykonali indywidualnie ćwiczenia 2, 4 i 7 z sekcji „Sprawdź się”.
Następnie prosi, by uczestnicy zajęć przypomnieli, na czym polega magiczna funkcja języka, i podali przykłady sytuacji, w których funkcja ta występuje. Jeśli uczniowie nie znajdują przykładów, nauczyciel podpowiada, że funkcja magiczna języka ma związek np. z rytualnymi formułami („Od tej chwili jesteście mężem i żoną”), obrzędami czy sakramentami („Ja ciebie chrzczę”). Wypowiedziane słowa zmieniają rzeczywistość.
Później wskazana osoba odczytuje polecenie 8 z sekcji „Sprawdź się” i uczniowie wspólnie pracują nad jego wykonaniem.
Nauczyciel stawia tezę: Współczesne nam obyczaje weselne nie mają już nic z uroczystego rytuału, strywializowały się. Prosi uczniów, by po chwili zastanowienia podzielili się na zwolenników i przeciwników tej tezy. Uczniowie dyskutują w dwóch grupach i przygotowują argumenty na poparcie swojego stanowiska. Później nauczyciel prosi, by przedstawiciele grup przystąpili do dyskusji. Dba o to, by argumenty były merytoryczne, dyskusja przebiegała w sposób kulturalny i by uczniowie sformułowali ostateczne wnioski.

Faza podsumowująca:

Podsumowaniem dyskusji i całej lekcji mogą być odpowiedzi na dwa pytania: jakie znaczenie miały zwyczaje, obrzędy i rytuały dla bohaterów Chłopów? Jakie znaczenie mają w życiu współczesnych ludzi?
Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.

Praca domowa:

Ćwiczenie 5 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

Renata Kucharzyk, Relikty dawnych zwyczajów ludowych w języku i kulturze (na przykładzie wsi małopolskiej), „Gwary Dziś” 2016/8.
Leonard Pełka, Rytuały, obrzędy, święta, Warszawa 1986.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Prezentacja multimedialna” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się