Autor: Marcin Sawicki

Przedmiot: historia

Temat: Wojna polsko‑jaruzelska. Postawy Polaków i świata wobec stanu wojennego

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• przedstawia różnorodne postawy Polaków podczas stanu wojennego;

• omawia wpływ Kościoła katolickiego na postawy Polaków w stanie wojennym;

• wymienia trudności życia codziennego w stanie wojennym;

• ocenia postawę Zachodu wobec stanu wojennego.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm,

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja;

• elementy dramy.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał: „Wojna polsko‑jaruzelska. Postawy Polaków i świata wobec stanu wojennego”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” oraz prezentacją multimedialną.

2. Oprócz tego przed zajęciami uczniowie losują swoje role (załącznik). W trakcie zajęć przeprowadzą inscenizację, w której ocenią Wojskową Radę Ocalenia Narodowego i jej działalność w czasie stanu wojennego. Nauczyciel tłumaczy, na czym polega metoda sądu. Przedstawia kryteria oceniania. Podaje wskazówki bibliograficzne oraz inne merytoryczne uwagi dotyczące poszczególnych postaci. Uczniowie mogą wykonać różnego rodzaju atrybuty odgrywanych przez siebie postaci.

Załącznik

Przykładowa lista świadków:

1. Gen. Wojciech Jaruzelski

2. Gen. Czesław Kiszczak

3. Funkcjonariusz ZOMO

4. Górnik z kopalni „Wujek”

5. Działacz PZPR

6. Ks. Popiełuszko

7. Kard. Józef Glemp

8. Opozycyjny dziennikarz

9. Ronald Reagan

10. Frank Sinatra

11. Chris Niedenthal

12. Organizatorka pomocy humanitarnej dla Polaków, mieszkanka RFN

13. Organizatorka pomocy humanitarnej dla Polaków, mieszkanka Francji

14. Świadek „wydarzeń lubińskich”

15. Uczennica szkoły średniej, sympatyczka Solidarności (I)

16. Uczennica szkoły średniej, sympatyczka Solidarności (II)

17. Punkrockowiec

18. Uczestnik/uczestniczka festiwalu w Jarocinie

19. Mieszkaniec wsi

20. Mieszkanka wsi

21. Niezależna dziennikarka z Zachodu

22. Dziennikarka Radia Solidarność

23. Aktor, sympatyk opozycji

24. Opozycyjna poetka

25. Młody żołnierz, uczestnik wydarzeń stanu wojennego

26. Mieszkanka Warszawy

27. Mieszkaniec dużego miasta (do wyboru)

28. Ksiądz

29. Biskup katolicki

30. Pobożna katoliczka

31. Oskarżyciel

32. Obrońca

33. Sędziowie (w razie mniejszej liczebnie klasy należy ograniczyć liczbę wyżej wymienionych ról)

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy uczniom temat lekcji, nawiązując do zagadnień opisanych w sekcji „Wprowadzenie”. Omawia cele lekcji.

2. Prowadzący zadaje uczniom pytanie o umiejscowienie tematu lekcji w czasie. Pyta: W jakim okresie się znajdujemy? Co ważnego działo się wcześniej? Krótkie wprowadzenie nauczyciela do tematu zajęć.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel przypomina, że uczniowie mieli przygotować się do inscenizacji – sądu nad WRON. Przypomina reguły dotyczące przebiegu inscenizacji, zwłaszcza w zakresie limitu zadawanych pytań przez obrońców i oskarżycieli oraz czasu wystąpień.

2. Sąd nad WRON. Uczniowie przedstawiają swoje argumenty, zadają pytania. Na koniec następuje ogłoszenie „wyroku” przez sędziów.

Faza podsumowująca:

1. Wybrani uczniowie na podstawie relacji świadków dokonują samodzielnej oceny działalności WRON.

2. Nauczyciel prosi wskazaną osobę (albo ochotnika) o podsumowanie zajęć, ocenia pracę uczniów oraz ich zaangażowanie.

Praca domowa:

1. Wykonaj polecenie 2 dołączone do multimedium: „Jest początek lipca 1982 r., do sklepów właśnie »rzucili« towar. Wyobraź sobie, że stoisz w długiej kolejce, żeby zaopatrzyć się w podstawowe artykuły spożywcze. Z nudów zaczynasz rozmowę o kłopotach życia codziennego z osobą, która czeka obok. Opracuj dialog, w którym poruszysz wybrane troski Polaków podczas stanu wojennego”.

2. (Dla uczniów chętnych) Wykonaj ćwiczenia 6 i 7 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

W. Kot, PRL. Polskie dekady. Kronika naszych czasów 1950–1990, Poznań 2001.

R. Kaczmarek, Historia Polski 1914–1989, Warszawa 2010.

W. Roszkowski, Historia Polski 1914–2015, Warszawa 2019.

Wskazówki metodyczne:

Prezentacja może zostać wykorzystana jako materiał pomocniczy do wykonania mapy myśli (podczas inscenizacji).