Dla nauczyciela
Scenariusz zajęć
Autor: Agata Jarszak‑Tyl, Krzysztof Błaszczak
Temat: Gdzie wykorzystuje się alkany?
Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym
Podstawa programowa:
Zakres podstawowy
XIII. Węglowodory. Uczeń:
2) opisuje właściwości chemiczne alkanów na przykładzie reakcji: spalania, substytucji (podstawiania) atomu (lub atomów) wodoru przez atom (lub atomy) chloru przy udziale światła; pisze odpowiednie równania reakcji.
Zakres rozszerzony
XIII. Węglowodory. Uczeń:
3) opisuje właściwości chemiczne alkanów na przykładzie reakcji: spalania, substytucji atomu (lub atomów) wodoru przez atom (lub atomy) chloru albo bromu przy udziale światła; pisze odpowiednie równania reakcji.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne, samokontrola podczas nauki.
Cele operacyjne
Uczeń:
analizuje budowę oraz najważniejsze zastosowania alkanów;
wyjaśnia związek pomiędzy właściwościami fizykochemicznymi alkanów, a ich zastosowaniem;
porównuje zastosowania alkanów i omawia wady oraz zalety ich użycia.
Strategie nauczania:
asocjacyjna.
Metody i techniki nauczania:
metoda lekcji odwróconej;
burza mózgów;
mapa myśli;
analiza tekstu źródłowego;
ćwiczenia uczniowskie;
dyskusja dydaktyczna;
technika gadająca ściana;
technika zdań podsumowujących.
Formy pracy:
praca zbiorowa;
praca w grupach;
praca indywidualna.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
rzutnik multimedialny;
tablica interaktywna/tablica i kreda, pisak;
podręczniki;
aplikacje: Kahoot!, Quizizz lub LearningApss.org.
Przed lekcją:
Przed lekcją – uczniowie pracują samodzielnie w domu – metoda lekcji odwróconej. Uczniowie analizują dostępne źródła informacji, w tym e‑materiał i analizują zastosowania alkanów, w tym treść medium bazowego (symulacji interaktywnej).
Przebieg zajęć
Faza wstępna:
Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom przykładowe pytanie: Dlaczego gaz ziemny uważany jest za najczystsze ekologicznie źródło energii?
Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel dzieli uczniów losowo na grupy, rozdaje arkusze papieru A3, mazaki. Zadaniem uczniów jest opracowanie zastosowania alkanów, zwracając uwagę na związek zastosowania z właściwościami fizykochemicznymi alkanów. Po wyznaczonym czasie przedstawiciele poszczególnych grup prezentują efekty pracy na forum klasy z wykorzystaniem techniki gadająca ściana. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów.
W efekcie prezentacji grup powinny pojawić się pojęcia, np. kraking, parafina, konwersja, benzyna. Chętni uczniowie podają definicje na forum klasy, a pozostali uczniowie weryfikują poprawność merytoryczną wypowiedzi kolegów.
Uczniowie nadal pracują w tych samych grupach. Mają do wyboru dwa zagadnienia: „Zastosowanie metanu jako paliwa samochodowego - zalety i wady” lub „Metan – więcej korzyści czy więcej zagrożeń dla człowieka i środowiska?” Nauczyciel rozdaje arkusze papieru do pracy. Po wyznaczonym czasie przedstawiciele poszczególnych grup prezentują efekty pracy na forum klasy z wykorzystaniem techniki gadająca ściana.
Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – sprawdź się.
Faza podsumowująca:
Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania: Gdzie jest wykorzystany metan? Dlaczego metan znalazł zastosowanie jako paliwo samochodowe? W jaki sposób metan umożliwia powstawanie nawozów na drodze syntetycznej? Na czym polega kraking termiczny otrzymywania etenu z etanu? Co to znaczy określenie gazy wyrzutowe stosowane w stosunku do propanu i butanu? Jakie alkany są dobrymi rozpuszczalnikami dla substancji niepolarnych? Jakie jest zastosowanie alkanów posiadających w swojej budowie powyżej 16 atomów węgla w cząsteczce? Nauczyciel może również przygotować quiz z wykorzystaniem aplikacji Kahoot!, Quizizz lub LearningApss.org z zastosowaniem samrtfonów/tabletów.
Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:
Dziś nauczyłem/łam się...
Zrozumiałem/łam, że...
Zaskoczyło mnie...
Dowiedziałem/łam się...
Łatwe było dla mnie...
Trudność sprawiało mi...
Praca domowa:
Uczniowie rozwiązują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” i wykonują ćwiczenia do medium.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Symulacja interaktywna” do pracy przed lekcją. Uczniowie zapoznają się z jego treścią i przygotowują do pracy na zajęciach w ten sposób, żeby móc samodzielnie rozwiązać zadania w temacie. Uczniowie nieobecni na lekcji medium mogą wykorzystać do uzupełnienia swoich luk kompetencyjnych.
Materiały pomocnicze:
Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach): Gdzie jest wykorzystany metan? Dlaczego metan znalazł zastosowanie jako paliwo samochodowe? W jaki sposób metan umożliwia powstawanie nawozów na drodze syntetycznej? Na czym polega kraking termiczny otrzymywania etenu z etanu? Co to znaczy określenie gazy wyrzutowe stosowane w stosunku do propanu i butanu? Jakie alkany są dobrymi rozpuszczalnikami dla substancji niepolarnych? Jakie jest zastosowanie alkanów posiadających w swojej budowie powyżej 16 atomów węgla w cząsteczce?
Nauczyciel przygotowuje: arkusze papieru A3, mazaki, glutaki.
Podręczniki do dyspozycji na lekcji:
K. H. Lautenschläger, W. Schröter, A. Wanninger, Nowoczesne kompendium chemii, tłum. A. Dworak, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2014.
R. T. Morrison, R. N. Boyd, Chemia organiczna. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010, t. 1.
Zalety i wady - „Zastosowanie metanu jako paliwa samochodowego”.
