Autor: Bożena Święch

Temat: Warsztaty interpretacyjne. Adam Mickiewicz Nad wodą wielką i czystą

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

• rozpoznaje w wierszu Nad woda wielką i czystą funkcjonalność zastosowanych przez poetę opozycji wody, ziemi, powietrza i ognia;

• wskazuje w utworze środki artystycznego wyrazu i określa celowość ich użycia;

• uzasadnia funkcjonalność różnorodnych kontekstów interpretacyjnych wiersza Nad wodą wielka i czystą;

• redaguje argument uzasadniający słowa tematu lekcji oraz związek przyrody z romantycznym poznawaniem świata;

• utrwala swoją wiedzę na temat utworów, w których motywy akwatyczne pełnią ważne funkcje.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• praca z tekstem;

• praca z wykorzystaniem metod wybranych przez grupę: wykład, debata, prezentacja, inne.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom prezentację multimedialną Od romantyzmu po Młodą Polskę. Motywy akwatyczne w literaturze i malarstwie XIX wieku zamieszczoną w e‑materiale. Celem uczniów jest zapoznanie się z materiałem, poznanie typów kontekstów możliwych do interpretacji dzieła i uwzględnionych w  maturalnych wymaganiach egzaminacyjnych. Zadaniem uczniów jest przypomnienie wiadomości na temat roli okresu lozańskiego w życiu i twórczości Adama Mickiewicza. Chętni uczniowie zapoznają się z dodatkowym materiałem rzeczowym zalecanym przez nauczyciela: Dariusz Seweryn, O wyobraźni lirycznej Mickiewicza, Navigare [w:] Liryki lozańskie Adama Mickiewicza. Strona Lemanu, antologia, Kraków, 1998, s. 397–407. Jacek Łukasiewicz, Cykl lozański jako dziedzictwo [w:] Liryki lozańskie Adama Mickiewicza. Strona Lemanu, antologia, Kraków, 1998, s. 364–377.

Faza wprowadzająca:

1. Uczniowie indywidualnie czytają wiersz Adama Mickiewicza Nad wodą wielka i czystą i każdy na małej kartce samoprzylepnej zapisuje wstępną tezę interpretacyjną. Kartki zostają umieszczone na tablicy, ale nikt na tym etapie lekcji nie odczytuje ich treści.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel przypomina uczniom zasady eksplikacji tekstu poetyckiego, wskazuje dostęp do opisu metody w e‑materiałach i proponuje pracę 4 eksperckich grup zadaniowych. Nauczyciel wyznacza też ekspertów dodatkowych; tę grupę tworzą uczniowie, którzy merytorycznie wspierają pracę zespołów.
   Każda grupa rozpoczyna od nazwania, wskazania trudności związanych z pełnym odczytaniem tekstu. Uczniowie wyjaśniają miejsca trudne w czasie rozmowy w zespole lub korzystając ze źródeł tradycyjnych/online.

2. Grupa I.
   Odszukuje/wskazuje i analizuje miejsca znaczące w wierszu, wskazuje dominantę kompozycyjną i opracowuje mapę myśli związaną z miejscami znaczącymi. Uczniowie analizują opozycję wody i pozostałych żywiołów; ziemi, powietrza i ognia, określają jej funkcjonalność w charakteryzowaniu ,,ja” mówiącego w wierszu.
   Grupa II.
   Analizuje zastosowane przez poetę środki artystycznego wyrazu i określa ich funkcjonalność, posługuje się wybraną przez zespół formą prezentacji efektów pracy (mapa myśli, wykład ilustrowany, tabela, quiz dla pozostałych grup).
   Grupa III.
   Przygotowuje wykład/wywiad lub debatę na temat Liryków lozańskich w biografii i dorobku artystycznym Adama Mickiewicza. Uczniowie wykorzystują wiadomości z sekcji Przeczytaj oraz inne dostępne w różnych miejscach e‑podręcznika, korzystając z przeglądarki.
   Grupa IV.
   Opracowuje inne niż biografia twórcy konteksty i uzasadnia ich funkcjonalność w formie ustnej wypowiedzi argumentacyjnej, prezentacji, wywiadu.
   Grupy prezentują efekty swojej pracy i odpowiadają na pytania, które w celu wyjaśnienia lub rozwinięcia informacji mogą zadawać uczniowie z pozostałych zespołów.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie odczytują na głos tezy zredagowane na początku lekcji i wybierają te, które ich zdaniem potrafią udowodnić na podstawie zaprezentowanych przez grupy efektów pracy zespołowej.

2. Nauczyciel prosi, aby uczniowie podsumowali lekcję indywidualnie, rozwijając zdanie;
   W [tę] wodę patrzył Mickiewicz, szukając motywacji do trwania, dalszego zmagania się z życiem i materią słowa, ponieważ...
   Wskazani uczniowie głośno wypowiadają swoje uzasadnienie pierwszej części wniosku.

Praca domowa:

1. Odwołując się do wiersza Nad woda wielką i czystą oraz wybranego przez ciebie innego utworu romantycznego uzasadnij słowa Marii Cieśli‑Korytowskiej na temat przyrody jako źródła romantycznego poznania: „Przyroda pozostaje dla romantyków w bardzo silnym związku z poznaniem: czy to jako badany przedmiot, czy jako źródło wiedzy, czy wreszcie jako jej dostarczycielka, objawicielka. Natura popycha ich do łączenia wiedzy ścisłej z, nauki z najbardziej mistycznie rozumianymi sposobami poznania (…) Idea harmonii i jedności odgrywa tu szczególna rolę”.

2. Zredaguj listę utworów Adama Mickiewicza , w których pojawia się motyw wody lub akwatyczne ujęcie przestrzeni i określ funkcje tych odwołań.

Materiały pomocnicze:

• Maria Cieśla‑Korytowska, O romantycznym poznaniu, Kraków, 1997.

• Dariusz Seweryn, O wyobraźni lirycznej Mickiewicza, Navigare [w:] Liryki lozańskie Adama Mickiewicza. Strona Lemanu, antologia, Kraków, 1998.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Schemat”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.