Scenariusz zajęć

Autor: Krzysztof Błaszczak, Patrycja Męcik

Przedmiot: chemia

Temat: Czym jest energia jonizacji i jak się zmienia?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego - kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy:

II. Budowa atomu. Uczeń:

3) wskazuje związek między budową elektronową atomu a położeniem pierwiastka w układzie okresowym i jego właściwościami fizycznymi (np. promieniem atomowym, energią jonizacji) i chemicznymi.

Zakres rozszerzony:

II. Budowa atomu. Uczeń:

5) określa przynależność pierwiastków do bloków konfiguracyjnych: s, p i d układu okresowego na podstawie konfiguracji elektronowej; wskazuje związek między budową elektronową atomu a położeniem pierwiastka w układzie okresowym i jego właściwościami fizycznymi (np. promieniem atomowym, energią jonizacji) i chemicznymi.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• analizuje dane dotyczące energii jonizacji;

• identyfikuje i opisuje ogólne tendencje zmian właściwości pierwiastków w układzie okresowym;

• uzasadnia właściwości pierwiastków zależne od położenia ich atomów w układzie okresowym.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• analiza materiału źródłowego;

• dyskusja dydaktyczna;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do Internetu;

• słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica, kreda.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje pytania zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału, np.: Czym jest energia jonizacji? Czy zastanawiałeś się może, jaką energię jonizacji mają atomy poszczególnych pierwiastków? Czy jest powiązanie pomiędzy zmianą tej energii a położeniem pierwiastków w układzie okresowym?

2. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele.

3. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia energii jonizacji.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie analizują tekst z różnych dostępnych źródeł, w tym e‑materiał, dotyczący energii jonizacji. Powrót do fazy wstępnej i zweryfikowanie wiedzy uczniów.

2. Uczniowie analizują tekst źródłowy w e‑materiale dotyczący procesu jonizacji. W trakcie analizy zwracają uwagę na to, jak zmienia się pierwsza energia jonizacji w układzie okresowym pierwiastków oraz porównują i analizują wartości pierwszej, drugiej i kolejnych energii jonizacji dla atomów wybranych pierwiastków chemicznych. Chętny lub wskazany uczeń omawia na forum klasy.

3. Uczniowie pracując w parach analizują medium bazowe - nauczyciel stawia uczniom problem, np.: Oszacuj, który pierwiastek ma większą energię jonizacji. Uczniowie analizują prawidłowości, jak zmienia się energia jonizacji, jakie są tego konsekwencje. Chętny uczeń udziela odpowiedzi na forum klasy, nauczyciel kontroluje poprawność odpowiedzi, ewentualnie koryguje odpowiedź ucznia i wyjaśnia niezrozumiałe kwestie. Uczniowie sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia załączone do medium. Nauczyciel sprawdza poprawność wykonanych zadań i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

4. Nauczyciel inicjuje dyskusję w kontekście właściwości pierwiastków zależnych od położenia ich atomów w układzie okresowym.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza stan wiedzy uczniów po przeprowadzonej lekcji, wykorzystując własne pytania oraz te znajdujące się w e‑materiale:

• Czym jest energia jonizacji?

• Dlaczego druga energia jonizacji jest większa od pierwszej?

• Jak zmienia się pierwsza energia jonizacji w układzie okresowym?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem sobie, że...

• Co było łatwe...

• Co sprawiało mi trudności ...

• Czego się nauczyłam/łem...

Praca domowa:

Nauczyciel prosi uczniów o wykonanie ćwiczeń w e‑materiale w zakładce – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Symulacja interaktywna może być wykorzystana przez uczniów podczas przygotowywania się do zajęć.

Materiały pomocnicze:

Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Czym jest energia jonizacji?

• Dlaczego druga energia jonizacji jest większa od pierwszej?

• Jak zmienia się pierwsza energia jonizacji w układzie okresowym?