Autor: Anna Grabarczyk

Temat: Życie frazeologii. O dawnych i nowych związkach frazeologicznych w polszczyźnie

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

• porównuje dawne i nowe związki frazeologiczne w perspektywie tego, z jakich dziedzin życia pochodzą;

• uzupełnia mapę myśli przykładami frazeologizmów;

• wyjaśnia, czym różnią się idiomy od konstrukcji składniowych;

• wymienia źródła frazeologizmów w języku polskim;

• wyjaśnia różnicę między przysłowiem a frazeologizmem.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• przedmioty, które można skojarzyć z frazeologizmem.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel przynosi na lekcję różnorodne przedmioty, np. kisiel, kolor czarny, gałązka, grosz, jabłko, nić, puszka itp.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel podnosi do góry przyniesiony przedmiot i prosi wybranego ucznia o wskazanie, z jakim frazeologizmem mu się kojarzy. Pytany uczeń może poprosić o pomoc inną osobe, jeśli sam nie jest pewien. Nauczyciel po kolei podnosi do góry pozostałe przedmioty, a uczniowie przyporządkowują do przedmiotu frazeologizm.

2. Nauczyciel wyświetla temat lekcji i udostępnia uczniom e‑materiał. Uczniowie zapoznają się z „Wprowadzeniem” i sekcją „Przeczytaj”.

3. Nauczyciel omawia cele lekcji i ustala z uczniami kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

1. Praca z multimedium. Nauczyciel włącza film „Charakterystyka związków frazeologicznych”. Po zakończeniu prezentacji prosi chętnego ucznia o podsumowanie materiału. Pyta również uczestników lekcji, jakie związki fraeologiczne zapadły im w pamięć, które znali wcześniej, a które usłyszeli po raz pierwszy.

2. Nauczyciel udostępnia film „Związki frazeologiczne jako źródło wiedzy o dawnej i współczesnej kulturze”. Chętna osoba podsumowuje informacje z filmu, wyjaśnia, jaką nową wiedzę dostarczył film.

3. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują polecenia 1 i 2 z sekcji „Film edukacyjny”. Po zakończeniu pracy wybrany przedstawiciel pary przedstawia odpowiedź. Nauczyciel komentuje.

4. Uczniowie przechodzą do sekcji „Sprawdź się”. Dzielą się na dwie grupy. Zespół 1 zajmuje się zadaniami 1, 3, 4, 7, zespół 2 – zadaniami 2, 5, 6, 8. Po wyznaczonym przez nauczyciela czasie przedstawiciele grup prezentują odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie, pod kierunkiem nauczyciela, tworzą notatki syntetyzujące na temat dawnych i nowych związków frazeologicznych w polszczyźnie. Chętne osoby odczytują swoje prace.

2. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Przygotuj prezentację multimedialną, w której podsumujesz zdobyte podczas lekcji wiadomości.

2. Wykonaj ćwiczenie 9 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

• Lewicki A.M., Aparat pojęciowy frazeologii, [w:] Z badań nad literaturą i językiem, red. L. Ludorowski, W. Magnuszewski, Warszawa‑Poznań 1974.

• Bogusławski A., Uwagi o pracy nad frazeologią, [w:] Studia z polskiej leksykografii współczesnej, t. III, red. Z. Saloni, Białystok 1989.

Wskazówki metodyczne

• Nauczyciel może skorzystać z multimedium w celu podsumowania lekcji.