Autor: Ewa Orlewicz

Temat: Traktat o ludzkim cierpieniu. Wujaszek Wania, reż. A. Bardini

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele lekcji. Uczeń:

• dowie się, czym jest cierpienie w ujęciu filozoficznym rosyjskiego myśliciela Mikołaja Bierdiajewa;

• zestawi koncepcję Bierdiajewa z wydarzeniami sztuki Czechowa;

• scharakteryzuje bohaterów dramatu Czechowa;

• przenalizuje skomplikowane relacje w domu Iwana;

• dowie się, czym jest racjonalizacja wiary.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• rozmowa kierowana;

• audiobook;

• mapa myśli.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Uczniowie oglądają spektakl Wujaszek Wania w reżyserii Aleksandra Bardiniego.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel loguje się na platformie i wyświetla na tablicy temat i cele lekcji. Prosi uczniów, by na podstawie wiadomości zdobytych przed lekcją zaproponowali kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel rozpoczyna lekcję od rozmowy kierowanej. Pyta uczniów o wrażenia ze spektaklu, np. na co zwrócili uwagę, co uważają za wartościowe, co ich wzburzyło.

3. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji:

Faza realizacyjna:

1. Wskazany uczeń odczytuje monolog Soni z ćwiczenia nr 8. Następnie wszyscy wspólnie rekonstruują logikę i sens cierpienia człowieka na ziemi, uzupełnijają graf.

2. Mapa myśli. Nauczyciel zapisuje na tablicy hasło związane z tematem zajęć: PROBLEMATYKA SPEKTAKLU. Uczniowie podają swoje pomysły, a wyznaczony moderator zapisuje je na tablicy w formie mapy myśli/pojęć, której centralnym punktem jest zapisany problem. Po zapisaniu propozycji uczniowie samodzielnie je weryfikują. Następnie nauczyciel uzupełnia wypowiedzi uczniów, jeśli jest to konieczne.

3. Ćwiczenia przedmiotowe. Nauczyciel wyświetla na tablicy treść ćwiczenia nr 1: Przyjrzyj się portretom bohaterów Wujaszka Wani, a następnie narysuj strzałki, które odzwierciedlać będą emocje między postaciami. Nad każdą strzałką napisz, jaka relacja łączy bohaterów. z sekcji „Sprawdź się”. Uczniowie wykonują je w parach, a następnie porównują swoje rozwiązanie z innym zespołem, omawiając możliwe rozwiązania.

4. **Pytanie problemowe.**Jakie uczucia kierują bohaterami dramatu? Do czego ich prowadzą?. Uczniowie dzielą się wstępnie swoimi opiniami, następnie dzielą się na dwie grupy i przez kilka minut przygotowują do dyskusji. Właściwa wymiana opinii nie powinna zająć niż dziesięć minut lekcji, przy czym ostatnie dwie minuty przeznaczamy na podsumowanie dyskusji.

5. Uczniowie nadal pracują w dwóch grupach. Pierwsza wykonuje ćwiczenie nr 2: Odnosząc się do całości fabuły i do powyższego grafu, zastanów się, jakie są powody cierpienia Wujaszka Wani. Zaznacz poprawne odpowiedzi, a grupa druga wykonuje ćwiczenie nr 4: Helena jest żoną profesora i obiektem pożądania wszystkich mężczyzn. Jednocześnie jest nieszczęśliwa i cierpi. Zastanów się, jakie są powody cierpienia Heleny. Przedstawiciele drużyn prezentują wyniki pracy na forum.

6. Nauczyciel formułuje kolejne pytanie do uczniów: Jedyną osobą, która wydaje się nie cierpieć emocjonalnie w dramacie Czechowa, jest Aleksander Sieriebriakow, emerytowany profesor. Wymieńcie cechy bohatera, które – według was – tłumią jego wrażliwość i empatię

7. Następnie uczniowie wykonują w parach ćwiczenie nr 5: Sonia jest przeciwieństwem Heleny. Obie postaci zostały zbudowane na zasadzie kontrastu. Uzupełnij mapę myśli elementami charakterystyki Soni, które jednocześnie sprawiają, że jest ona nieszczęśliwa.

Faza podsumowująca:

1. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla materiał z sekcji „Audiobook”, a następnie czyta polecenie nr 1: Rosyjski filozof, Mikołaj Bierdiajew, w istotny sposób rozwinął myśl egzystencjalną. Szczególnie interesowały go problemy zła i cierpienia w ujęciu religijnym, a sam był człowiekiem głęboko wierzącym. Jest autorem zdania: „Cierpię, więc jestem”. Zapoznaj się z audiobookiem na temat założeń filozofii Bierdiajewa. Następnie wyjaśnij, czym jest dla niego pojęcie cierpienia i z czym się łączy. Uczniowie wykonują zadanie w parach. Następnie wybrana osoba prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją, udzielając uczniom informacji zwrotnej.

2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Odnosząc się do losów głównego bohatera dramatu Czechowa, Wujaszka Wani, napisz, czy zgadzasz się ze stwierdzeniem Bierdiajewa, że cierpią przede wszystkim nie ludzie najgorsi, ale najlepsi, najszlachetniejsi. Dlatego siła cierpienia może być oznaką wielkiej duchowej głębi.

Materiały pomocnicze:

• Lubeski T., Tragiczny wujaszek i komiczny Wania, [w:] Od Puszkina do Brodskiego: adaptacje literatury rosyjskiej, red. J. Wojnicka, Warszawa 2017, s. 113–128.

• Śmigasiewicz W., Czytanie Czechowa: na marginesie „Wujaszka Wani”, „Aspiracje” 2015, nr 3, s. 48–50.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Audiobook” do pracy przed lekcją. Uczniowie zapoznają się z jego treścią i przygotowują do pracy na zajęciach w ten sposób, żeby móc samodzielnie rozwiązać zadania.