Dla nauczyciela
Autor: Anna Juwan
Przedmiot: Biologia
Temat: Narządy wymiany gazowej u bezkręgowców lądowych
Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.
Cele operacyjne (językiem ucznia):
Scharakteryzujesz i porównasz narządy wymiany gazowej u bezkręgowców lądowych.
Omówisz przystosowania narządów oddechowych do sprawnej wymiany gazowej na lądzie.
Wyjaśnisz, na czym polega wymiana gazowa w płucach dyfuzyjnych na przykładzie płucotchawek oraz płuc ślimaków płucodysznych.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
z użyciem komputera;
ćwiczenia interaktywne;
analiza grafiki interaktywnej;
grupy ekspertów.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przed lekcją:
Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Narządy wymiany gazowej u bezkręgowców lądowych”. Prosi uczestników zajęć o rozwiązanie ćwiczenia nr 2 z sekcji „Sprawdź się” na podstawie treści w sekcji „Przeczytaj”.
Przebieg lekcji
Faza wstępna:
Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.
Wprowadzenie do tematu. Nauczyciel prosi o przypomnienie, jakie przystosowania do wymiany gazowej wykształciły bezkręgowce wodne, oraz wskazanie – na podstawie przeczytanego przed lekcją tekstu w sekcji „Przeczytaj” – do jakich warunków wymiany gazowej musiały się z kolei przystosować bezkręgowce lądowe. Następnie uczniowie formułują pytania dotyczące tematu zajęć, na które odpowiedzą na koniec lekcji.
Faza realizacyjna:
Praca w grupach z treścią e‑materiału. Nauczyciel dzieli klasę na trzy grupy. Każda z grup opracowuje jedno zagadnienie na podstawie informacji zawartych w e‑materiale.
Grupa I – układ tchawkowy
Grupa II – płucotchawki
Grupa III – jama płucna
Po opracowaniu zagadnień przez każdą z grup nauczyciel miesza uczniów tak, aby w każdym z nowych zespołów było przynajmniej dwóch przedstawicieli ze starej grupy. Każdy z uczniów przedstawia kolegom partię materiału, którą opracował wcześniej (uczenie się przez nauczanie innych).
Nauczyciel prosi o wypisanie na małych kartkach pojęć, jakie uczniowie zapamiętali na dany temat. Grupy porządkują kartki w zbiory, wyszukując połączenia pomiędzy zapisanymi pojęciami. Grupy przyklejają kartki na arkuszu papieru A1, łączą strzałkami, rysują linie i dopisują nowe hasła, tworząc mapę myśli.
Przedstawiciele grup omawiają swoje mapy myśli. Nauczyciel weryfikuje informacje, w razie potrzeby uzupełnia.Praca z multimedium („Grafika interaktywna”). Nauczyciel wyświetla grafikę interaktywną i wspólnie z uczniami dokonuje jej analizy. Prosi podopiecznych, by porównali budowę systemu tchawkowego i płucotchawek oraz wskazali jedną cechę wspólną dla obu tych narządów wymiany gazowej. Uczniowie, pracując w parach, formułują wyjaśnienie. Następnie ochotnicy przedstawiają swoje wyjaśnienia na forum klasy, a nauczyciel ocenia ich poprawność.
Nauczyciel wprowadza uczniów w treść polecenia nr 3: „Wyjaśnij, na czym polega przystosowanie jamy płaszczowej ślimaka do pełnienia funkcji narządu wymiany gazowej”. Uczniowie wykonują je w parach, a następnie porównują swoje rozwiązanie z innym zespołem.
Utrwalenie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel przechodzi do sekcji „Sprawdź się”. Uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenia interaktywne 7 (w którym mają za zadanie ocenić słuszność stwierdzenia: „Tracheole stanowią część oddechową, a tchawki drogę przewodzącą gazy”, uwzględniając budowę narządów oddechowych), a następnie porównują swoje odpowiedzi z kolegą lub koleżanką.
Uczniowie rozwiązują w grupach 4‑osobowych ćwiczenie nr 8 (w którym mają za zadanie – na podstawie analizy schematu – wyjaśnić, jakie znaczenie dla efektywności wymiany gazowej ma jednokierunkowy przepływ powietrza przez ciało owada), wyświetlone przez nauczyciela na tablicy. Po jego wykonaniu następuje omówienie rezultatów na forum klasy.
Faza podsumowująca:
Uczniowie rozwiązują ćwiczenie nr 4 (typu „prawda/fałsz”) z sekcji „Sprawdź się”. Następnie przygotowują podobne zadanie dla osoby z pary: tworzą trzy prawdziwe lub fałszywe zdania dotyczące tematu lekcji. Uczniowie wykonują ćwiczenie otrzymane od kolegi lub koleżanki.
Uczniowie odpowiadają na pytania sformułowane we wstępnej fazie lekcji.
Praca domowa:
Wykonaj ćwiczenia 3, 5 i 6 z sekcji „Sprawdź się”.
Materiały pomocnicze:
Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.
„Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.
Dodatkowe wskazówki metodyczne:
Multimedium zamieszczone w sekcji „Grafika interaktywna” można wykorzystać w fazie wstępnej zajęć, w celu wzbudzenia zaciekawienia uczniów.