Dla nauczyciela

Autor: Joanna Oparek

Przedmiot: Język polski

Temat: ,,O sobie samym do potomności” Klemensa Janickiego - ponadczasowa wartość

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Cele kształcenia – wymagania ogólne
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Kształtowanie dojrzałości intelektualnej, emocjonalnej i moralnej uczniów.
2. Rozumienie historii literatury i dziejów kultury jako procesu, a także dostrzeganie roli czynników wewnętrznych i zewnętrznych wpływających na ten proces.
8. Kształcenie umiejętności świadomego odbioru utworów literackich i tekstów kultury na różnych poziomach: dosłownym, metaforycznym, symbolicznym, aksjologicznym.
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Doskonalenie umiejętności wyrażania własnych sądów, argumentacji i udziału w dyskusji.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;
II. Kształcenie językowe.
2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:
4) określa rodzaje zapożyczeń i sposób ich funkcjonowania w polszczyźnie różnych epok; odnosi wskazane zjawiska do współczesnej polszczyzny;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;
11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;
IV. Samokształcenie.
5. dokonuje krytycznej selekcji źródeł;
6. wybiera z tekstu odpowiednie cytaty i stosuje je w wypowiedzi;
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;
10. gromadzi i przetwarza informacje, sporządza bazę danych;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • omówi elegię Klemensa Janickiego jako utworu pozostającego pod silnym wpływem klasycznych reguł;

  • wyjaśni, na czym polega autobiografizm utworu;

  • oceni znaczenie osobistego doświadczenia w twórczości poetyckiej.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • z użyciem e‑podręcznika;

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel omawia motyw vanitas – popularny w literaturze i malarstwie średniowiecza oraz baroku. Zaznacza, że tematyka przemijania pojawiała się także w utworach poetów renesansowych (Jan Kochanowski) oraz że refleksja nad czasem i przemijaniem ma charakter uniwersalny, jednak sprowadzona do historii jednostkowej, nabiera mocy wyrazu, niezależnie od epoki. Dodaje również, że tematyka ta pojawia się w poezji renesansowej, jak również w poezji współczesnej.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiał i wprowadza ich w temat lekcji. Wraz uczniami ustala cele zajęć i kryteria sukcesu.

  2. Nauczyciel może zainicjować rozmowę na temat połączenia refleksji egzystencjalnej i autobiografizmu w twórczości poetów współczesnych i skierować uwagę uczniów na ponadczasowość motywu przemijania, wskazując na historię tego motywu w literaturze polskiej. Rozmowa ta stanowi rozwinięcie „Wprowadzenia” i przygotowanie do rozpoznania wyjątkowości dzieła Klemensa Janickiego na tle twórczości poetów neołacińskich.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj”. Następnie przechodzą do sekcji „Film edukacyjny” i wykonują indywidualnie polecenie 1. Wybrana osoba prezentuje odpowiedź, a nauczyciel komentuje.
    Polecenie 2 uczniowie mogą wykonać wspólnie.

  2. Ćwiczenia 1 i 2 uczniowie wykonują indywidualnie. Nauczyciel prosi wybrane osoby o podanie odpowiedzi, ocenia i komentuje. Przy ćwiczeniu 2 może poprosić o zaprezentowanie odpowiedzi kilku uczniów.

  3. Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z treścią sekcji „Ilustracja interaktywna”. Polecenie 1 uczniowie wykonują indywidualnie, a polecenie 2 może być wykonane wspólnie – w formie dyskusji moderowanej.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel prosi chętnego ucznia o podsumowanie: omówienie elegii O sobie samym do potomności Klemensa Janickiego jako utworu pozostającego pod silnym wpływem klasycznych reguł, a jednak oryginalnego i osobistego.

  2. Prowadzący zajęcia prosi wybraną osobę o wypowiedź na temat autobiografizmu utworu i ocenę znaczenia przeżycia osobistego w twórczości poruszającej tematykę egzystencjalną - jeśli to potrzebne, uzupełnia informacje.

  3. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i inicjuje krótką rozmowę na temat spełnienia kryteriów sukcesu.

  4. Na zakończenie, nauczyciel może zaproponować uczniom odczytanie na głos (w podziale na partie) całości utworu.

Praca domowa:

  1. Napisz wypowiedź argumentacyjną na temat: Czy elegia „O sobie samym do potomności” może stanowić inspirację dla współczesnych poetów?

Materiały pomocnicze:

  • Monika Miazek‑Męczyńska, Poetyckie reminiscencje Klemensa Janickiego z pobytu w Italii, UAM, Poznań 2017.

  • Z. Kubiak, Medytacje Janicjusza, Warszawa 1993.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Film edukacyjny” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Ilustracja interaktywna