Autor: Anna Juwan

Temat: Porosty jako organizmy wskaźnikowe

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Omówisz budowę porostu i podasz różnice między rodzajami plechy.

• Wyjaśnisz, jak funkcjonuje organizm pionierski i organizm wskaźnikowy.

• Określisz, do jakiej strefy należy dany fragment terenu, na postawie informacji o zasiedlających go porostach.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• rozmowa kierowana;

• ćwiczenia interaktywne;

• symulacja;

• praca z filmem;

• mapa myśli;

• analiza tekstu źródłowego.

Formy pracy:

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• arkusze papieru, flamastry.

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Porosty jako organizmy wskaźnikowe”. Prosi uczestników zajęć o rozwiązanie ćwiczenia nr 1 (w którym mają za zadanie uporządkować rodzaje plechy porostów w kolejności od tych najbardziej odpornych na stężenie tlenków siarki w powietrzu do tych najbardziej na nie wrażliwych) z sekcji „Sprawdź się” na podstawie treści w sekcji „Przeczytaj”.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla i odczytuje temat lekcji oraz zawarte w sekcji „Wprowadzenie” cele zajęć. Prosi uczniów lub wybraną osobę o sformułowanie kryteriów sukcesu.

2. Wprowadzenie do tematu – praca z multimedium („Symulacja interaktywna”). Nauczyciel wyświetla symulację interaktywną i wspólnie z uczniami dokonuje jej analizy. Prosi podopiecznych, by pracując w parach, sformułowali wyjaśnienie, dlaczego porosty i glony stanowią wskaźnik zanieczyszczenia powietrza. Następnie uczniowie konsultują swoje rozwiązania z inną, najbliżej siedzącą parą.

Faza realizacyjna:

1. Film. Nauczyciel wyświetla film zawarty w lekcji „Bioindykacja”. Następnie prosi uczniów, by wyjaśnili, czym jest skala porostowa, i podali dwa przykłady gatunków porostów występujących w strefie czystego powietrza.

2. Mapa myśli. Nauczyciel dzieli uczniów na trzy grupy. Każda z nich opracowuje mapę myśli na temat stref wyróżnianych na postawie informacji o zasiedlających go porostach. Grupy prezentują wyniki swojej pracy. Nauczyciel uzupełnia brakujące informacje, koryguje ewentualne błędy.

3. Utrwalenie wiedzy i umiejętności. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia od 5 do 8 (odnoszące się do wyników badań dotyczących bioakumulacji kilku pierwiastków u dwóch gatunków porostów) z sekcji „Sprawdź się”. Następnie konsultują swoje rozwiązania z inną parą uczniów i formułują wspólne uzasadnienia. Nauczyciel w razie potrzeby naprowadza ich na prawidłowy tok rozumowania. Chętni prezentują odpowiedzi na forum klasy. Nauczyciel udziela informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel zadaje pytania w celu sprawdzenia stopnia opanowania wiedzy przez uczniów:
   – Jak jest zbudowany porost i jakie występują różnice pomiędzy rodzajami jego plechy?
   – Czym jest organizm pionierski, a czym organizm wskaźnikowy?

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia od 2 do 4 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

• Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Dodatkowe wskazówki metodyczne:

• Nauczyciel może wykorzystać medium zamieszczone w sekcji „Symulacja interaktywna” do podsumowania lekcji.