Dla nauczyciela

Autor: Marcin Sawicki

Przedmiot: historia

Temat: Sowietyzacja Europy Środkowo‑Wschodniej

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum

Podstawa programowa:

zakres podstawowy

LI. Świat po II wojnie światowej. Początek zimnej wojny.

Uczeń:

6) omawia proces sowietyzacji państw Europy Środkowo‑Wschodniej;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

  • kompetencje obywatelskie,

  • kompetencje cyfrowe.

Cele operacyjne:

Uczeń:

  • wymienia kolejne etapy przejmowania władzy przez komunistów w Europie Środkowo‑Wschodniej;

  • charakteryzuje metody propagandy stosowane przez komunistów wobec oponentów;

  • tłumaczy przyczyny odmiennej oceny powojennych wydarzeń w Europie Środkowo‑Wschodniej przez ZSRS oraz kraje zachodnie.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm,

  • lekcja odwrócona.

Metody i techniki nauczania:

  • pogadanka,

  • praca ze źródłem,

  • mapa myśli.

Formy zajęć:

  • praca w grupach,

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu,

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale,

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją:

Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Sowietyzacja Europy Środkowo‑Wschodniej”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i wykonywać zadania.

Faza wstępna

  1. Nauczyciel wyświetla uczniom na tablicy temat lekcji, nawiązując do zagadnień opisanych w sekcji „Wprowadzenie”. Omawia cele lekcji, wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

  2. Raport z przygotowań. Nauczyciel za pomocą dostępnego w panelu użytkownika raportu sprawdza przygotowanie uczniów do lekcji, m.in. kto zapoznał się z udostępnionym e‑materiałem. Nauczyciel poleca uczniom przygotować w parach pytania z nim związane. Czego uczniowie chcą się dowiedzieć? Co ich interesuje w związku z tematem lekcji?

Faza realizacyjna

  1. Rekapitulacja w formie pogadanki. Nauczyciel zadaje uczniom pytania, np.: Jakie decyzje, ważne z punktu widzenia przyszłych losów Europy Środkowo‑Wschodniej, zapadły podczas konferencji Wielkiej Trójki w Teheranie i Jałcie? Jaki rejon świata i dlaczego Churchill nazywał „miękkim podbrzuszem Europy”? Dlaczego upadek koncepcji Churchilla uderzenia w „miękkie podbrzusze” ułatwił ZSRS przejęcie kontroli nad Europą Środkowo‑Wschodnią? Wskazani uczniowie albo ochotnicy odpowiadają na pytania, nauczyciel w razie potrzeby koryguje wypowiedzi i udziela informacji zwrotnej.

  2. Praca z tekstem. Jeżeli przygotowanie uczniów do lekcji jest niewystarczające, nauczyciel prosi o indywidualne zapoznanie się z treścią sekcji „Przeczytaj”. Każdy uczestnik zajęć podczas cichego czytania wynotowuje najważniejsze kwestie poruszone w tekście. Następnie wybrani uczniowie odczytują na głos swoje notatki.

  3. Praca z multimedium („Schemat interaktywny”). Uczniowie w zespołach dwuosobowych zapoznają się z treścią materiału oraz poleceniem 1: „Zapoznaj się z materiałami, a następnie wskaż odstępstwa od schematu stopniowego przejmowania władzy przez komunistów. Jakich krajów one dotyczą? Jakie były możliwe przyczyny tych odstępstw?” i wspólnie wykonują zadanie. Następnie wybrana para przedstawia swoje odpowiedzi.

  4. Uczniowie dzielą się na grupy cztero- lub pięcioosobowe i na podstawie tekstu oraz multimedium w grupach przygotowują mapę myśli dotyczącą procesu przejmowania władzy przez komunistów w Europie Środkowo‑Wschodniej. Nauczyciel określa czas na przygotowanie oraz zwraca uwagę na konieczność wykorzystania elementów graficznych. Uczniowie powinni uwzględnić czynniki międzynarodowe i militarne, które ułatwiły komunistom politykę sowietyzacji Europy Środkowo‑Wschodniej.

  5. Podsumowanie i ocena pracy uczniów. Nauczyciel systematyzuje informacje prezentowane przez uczniów.

  6. Opowiadanie nauczyciela o rozłamie w bloku komunistycznym w 1948 r.

  7. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Nauczyciel, korzystając z tablicy interaktywnej lub rzutnika, wyświetla treść ćwiczeń 1, 2 i 6 w sekcji „Sprawdź się”. Uczniowie wspólnie wykonują zadania.

Faza podsumowująca

  1. W ramach podsumowania uczniowie wyjaśniają, jakie czynniki: (międzynarodowe, militarne, polityczne itp.) zadecydowały o sukcesie polityki Stalina wobec krajów Europy Środkowo‑Wschodniej. Jedna osoba może zapisywać najważniejsze informacje na tablicy.

  2. Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów. Na zakończenie nauczyciel dokonuje oceny pracy wylosowanej grupy.

Praca domowa:

  1. Wykonaj polecenia 2 i 3 dołączone do schematu interaktywnego.

  2. Wykonaj ćwiczenia niezrealizowane na zajęciach.

Materiały pomocnicze:

Johnson P., Historia świata od roku 1917 do lat 90‑tych, Warszawa 2016.

Krasuski J., Europa Zachodnia po II wojnie światowej – dzieje polityczne, Poznań 1990.

Laqueur W., Historia Europy 1945–1992, Londyn 1993.

Najnowsza historia świata. 1945–1963, t. 1, pod red. A. Patka, J. Rydla, J.J. Węca, Kraków 2000.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Schemat może zostać wykorzystany jako element fazy podsumowania lekcji. Wówczas uczniowie nie pracują z multimedium w fazie realizacyjnej, natomiast wykonują polecenia jako punkt 1 fazy podsumowującej.

Sprawdź się