Autor: Joanna Oparek

Temat: Echa wydarzeń historycznych w wybranych mitach starożytnych

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności.

Cele operacyjne. Uczeń:

• zdefiniuje trzy podstawowe znaczenia pojęcia „mit”;

• ustali, w jaki sposób mitologia twórczo przetwarzała wydarzenia historyczne i w jakim celu to robiła;

• określi faktyczne przyczyny wojny trojańskiej oraz położenie geograficzne antycznej Troi;

• wykaże, że w micie trojańskim można odnaleźć echa wydarzeń historycznych.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel prosi uczniów o zapisanie na kartkach źródeł, z których czerpiemy wiedzę o starożytnych mitach. Uczniowie przygotowują swoje propozycje. Na liście powinny znaleźć się dzieła przypisywane Homerowi Iliada i Odyseja, dramaty Ajschylosa, Sofoklesa, Eurypidsesa i Arystofanesa, Theogonia Hezjoda, prace Herodota, a także utwory poetów greckich i rzymskich Owidiusza i Wergiliusza, Metamorfozy Apulejusza.

Faza wprowadzająca:

1. Uczniowie przedstawiają przygotowane źródła. Nauczyciel może dodać, że już w starożytnosci (VI wiek p.n.e) pojawili się mitografowie, którzy spisywali prozą i porównywali ze sobą różne wersje mitów greckich, próbowali je tłumaczyć, ustalali chronologię przedstawianych w mitach wydarzeń i tworzyli genealogię postaci. Za pioniera uznaje się Hezjoda, jako autora Theogonii – eposu, w którym zostały opisane kolejne generacje bogów, od początku świata. Uważa się, że pierwsi badacze mitów nie wprowadzali rozróżnienia na mit i historię, jednak z czasem (IV wiek p.ne.) pojawiły się dzieła, w których poszukiwano sposobów wyjaśnienia znaczenia mitów – racjonalistycznej wykładni. Rzymianie poznali mity dzięki opracowaniom mitografów greckich. Zapisy te przetrwały w manuskryptach średniowiecznych.

2. Nauczyciel inicjuje krótką dyskusję, zapowiadającą temat lekcji – stawia pytania, czy mity, które poznajemy dzięki literaturze i opracowaniom mitografów, są również źródłem wiedzy historycznej i w jaki sposób łączą wierzenia starożytnych Greków (oraz zapożyczenia z wierzeń innych narodów), wątki fantastyczne i elementy prawdy historycznej.

3. Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiał i wprowadza ich w temat lekcji, nawiązując do dyskusji. Ustala również cele lekcji i kryteria sukcesu.

4. Nauczyciel stawia pytanie, czym jest mit, a chętni uczniowie udzielają odpowiedzi – stanowi to przejście do treści sekcji „Przeczytaj”.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj”. Nauczyciel stawia pytanie, w jakim stopniu treść materiału zmieniła przekonanie uczniów o obecności elementów prawdy historycznej w symbolicznym przekazie mitów greckich. Chętni uczniowie udzielają odpowiedzi, a inni uzupełniają.

2. Nauczyciel może zaproponować uczniom stworzenie symbolicznej mapy mitów genealogicznych i tych, w których pojawiają się ukryte odniesienia do historycznych podbojów lub przemian kulturowych. Każdemu z mitów opisanych w sekcji „Przeczytaj” uczniowie przyporządkowują konkretne wydarzenia historyczne (według interpretacji Roberta Gravesa).

3. Uczniowie zapoznają się z grafiką interaktywną i wykonują polecenia 1 i 2. Wybrane osoby prezentują odpowiedzi, a nauczyciel komentuje.

4. Uczniowie przechodzą do sekcji „Sprawdź się” i zapoznają się z tekstem do ćwiczeń. Następnie wykonują ćwiczenia wskazane przez nauczyciela. Wybrane osoby prezentują odpowiedzi, a nauczyciel ocenia i komentuje.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel prosi chętnego ucznia o podsumowanie – wypowiedź na temat: W jaki sposób wydarzenia historyczne znajdują odzwierciedlenie w mitach?

2. Nauczyciel zwraca uwagę uczniów na różnicę miedzy bezpośrednimi odniesieniami do konkretnych wydarzeń (wojna trojańska) a symbolicznym ujęciem wydarzeń (mit o zwycięstwie Apollina nad Marsjaszem, który według Roberta Gravesa upamiętnia helleński podbój Frygii i Arkadii).

3. Nauczyciel może dodać jako ciekawostkę, że greccy filozofowie (Arystoteles, Epikur i Plutarch) krytykowali mity, twierdząc, że są moralnie bezwartościowe, bezsensowne i zawierają bajki – kłamliwe słowa. Zaznacza przy tym, że należy jednak uznać, iż dawne generacje tworzące mity uważały je za właściwą dla ich mentalności (myślenie mitologiczne) interpretację zjawisk i wydarzeń, których doświadczały. Trzeba też pamiętać, że mity przekazywane ustnie ulegały rozlicznym zmianom, a następnie przetwarzali je starożytni poeci. Mity pozwalają nam dowiedzieć się, jaki był system wartości ludzi tamtych epok, jak rozumieli oni honor, sprawiedliwość, dobro i zło. Jest to źródło wiedzy dla antropologii historycznej.

4. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i inicjuje krótką rozmowę na temat spełnienia kryteriów sukcesu.

Praca domowa:

1. Wyszukaj materiały i napisz wypracowanie na temat: Starożytni mitografowie jako pierwsi historycy.

Materiały pomocnicze:

• Aleksander Krawczuk, Wojna trojańska. Mit i historia, Warszawa 1985.

• Pierre Grimal, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, przeł. Maria Bronarska i in., Wrocław 1987.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Ilustracja interaktywna”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.