Dla nauczyciela

Autorki: Małgorzata Kosińska‑Pułka, Bożena Święch

Przedmiot: Język polski

Temat: Polska utopia. O poprawie Rzeczypospolitej Andrzeja Frycza Modrzewskiego

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;
2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;
4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:
1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;
2) wykorzystuje składniowo‑znaczeniowy charakter interpunkcji do uwypuklenia sensów redagowanego przez siebie tekstu;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
3) rozumie i stosuje w tekstach retorycznych zasadę kompozycyjną (np. teza, argumenty, apel, pointa);
6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;
IV. Samokształcenie.
1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;
Lektura uzupełniająca
6) Andrzej Frycz Modrzewski, O poprawie Rzeczypospolitej (fragmenty);

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • analizuje fragmenty O poprawie Rzeczypospolitej Andrzeja Frycza Modrzewskiego,

  • określa, w jaki sposób autor postrzegał zakres i formę władzy w państwie, stosunek władzy do obywateli oraz powinności obywateli wobec państwa,

  • wyjaśnia, dlaczego dzieło Andrzeja Frycza Modrzewskiego można nazwać „polską utopią”,

  • ocenia aktualność postulatów Frycza Modrzewskiego dotyczących szkolnictwa,

  • wskazuje funkcje wybranych środków retorycznych wykorzystanych w O poprawie Rzeczypospolitej.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel zadaje pytania:
    Kim jest poeta doctus?
    Czy Andrzej Frycz Modrzewski może uzyskać takie miano?
    Jaką funkcję pełnią dzieła, których autorem jest poeta doctus?
    Uczniowie przygotowują odpowiedzi. Uzasadniają swoje opinie, a nauczyciel komentuje je.

  2. Uczniowie zapoznają się ze znaczeniem łacińskiego słowa emendare – poprawiać, ulepszać, uzdrowić – i wyjaśniają, dlaczego rozważania O poprawie Rzeczypospolitej są zaliczane do pism emendacyjnych, których celem jest analiza aktualnej sytuacji i wskazanie kierunków naprawy.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie zapoznają się z audiobookiem. Słuchają informacji dotyczących dzieła O poprawie Rzeczypospolitej Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Zapisują sformułowane przez autora postulaty dotyczące zmian, które należy zaprowadzić w państwie. Oceniają, które postulaty można uznać za aktualne, warte przemyślenia także współcześnie.
    Uczestnicy zajęć czytają fragment O prawach. Na podstawie analizy podanych przez Frycza Modrzewskiego przykładów wymieniają niedoskonałości polskiego prawa.

  2. Uczniowie zapoznają się z fragmentem O szkole w ćw. 3 w sekcji „Sprawdź się”. Nauczyciel poleca, by w parach wykonali następujące zadanie: a) wybierzcie z tekstu informacje na temat kompetencji nauczyciela zgodne z poglądami Andrzeja Frycza Modrzewskiego;
    b) porównajcie je z kompetencjami nauczycieli obowiązującymi w europejskiej szkole XXI wieku; c) sprawdźcie, które postulaty Andrzeja Frycza Modrzewskiego pozostały aktualne.
    Po upływie wyznaczonego czasu nauczyciel rozpoczyna dyskusję, w której sprawdza poprawność rozwiązania zadania przez uczniów.

  3. Uczniowie samodzielnie wykonują ćwiczenia 5, 6, 7 z sekcji „Sprawdź się”. Później wybrane przez nauczyciela osoby odczytują swoje realizacje zadania. Nauczyciel komentuje wypowiedzi uczniów.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel zadaje pytanie:
    W jaki sposób można uzasadnić twierdzenie, że „filozoficzno‑moralistyczny punkt widzenia w O poprawie Rzeczypospolitej Andrzeja Frycza Modrzewskiego nadawał jego śmiałym koncepcjom w pewnym stopniu znamię utopijności”?
    Uczniowie pracują w parach, formułują argumenty, którymi uzasadniają uznanie dzieła Andrzeja Frycza Modrzewskiego za utwór o cechach utopii.

Praca domowa:

  1. Uczniowie wybierają zadanie do wykonania w domu: albo ćw. 8, albo polecenie pracy domowej z e‑materiału.

Materiały pomocnicze:

  • Dziedzictwo Andrzeja Frycza Modrzewskiego w myśli politycznej i humanistycznej, red. Jerzy Kukulski, Toruń 2004.

  • Serial Królowa Bona, reż. Janusz Majewski, 1980–1981.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Audiobook”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Sprawdź się