Dla nauczyciela

Autorki: Małgorzata Kosińska‑Pułka, Bożena Święch

Przedmiot: Język polski

Temat: Polska utopia. O poprawie Rzeczypospolitej Andrzeja Frycza Modrzewskiego

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;

2) wykorzystuje składniowo‑znaczeniowy charakter interpunkcji do uwypuklenia sensów redagowanego przez siebie tekstu;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

3) rozumie i stosuje w tekstach retorycznych zasadę kompozycyjną (np. teza, argumenty, apel, pointa);

6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

Lektura uzupełniająca

6) Andrzej Frycz Modrzewski, O poprawie Rzeczypospolitej (fragmenty);

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

analizuje fragmenty O poprawie Rzeczypospolitej Andrzeja Frycza Modrzewskiego,
określa, w jaki sposób autor postrzegał zakres i formę władzy w państwie, stosunek władzy do obywateli oraz powinności obywateli wobec państwa,
wyjaśnia, dlaczego dzieło Andrzeja Frycza Modrzewskiego można nazwać „polską utopią”,
ocenia aktualność postulatów Frycza Modrzewskiego dotyczących szkolnictwa,
wskazuje funkcje wybranych środków retorycznych wykorzystanych w O poprawie Rzeczypospolitej.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel zadaje pytania:
Kim jest poeta doctus?
Czy Andrzej Frycz Modrzewski może uzyskać takie miano?
Jaką funkcję pełnią dzieła, których autorem jest poeta doctus?
Uczniowie przygotowują odpowiedzi. Uzasadniają swoje opinie, a nauczyciel komentuje je.
Uczniowie zapoznają się ze znaczeniem łacińskiego słowa emendare – poprawiać, ulepszać, uzdrowić – i wyjaśniają, dlaczego rozważania O poprawie Rzeczypospolitej są zaliczane do pism emendacyjnych, których celem jest analiza aktualnej sytuacji i wskazanie kierunków naprawy.

Faza realizacyjna:

Uczniowie zapoznają się z audiobookiem. Słuchają informacji dotyczących dzieła O poprawie Rzeczypospolitej Andrzeja Frycza Modrzewskiego. Zapisują sformułowane przez autora postulaty dotyczące zmian, które należy zaprowadzić w państwie. Oceniają, które postulaty można uznać za aktualne, warte przemyślenia także współcześnie.
Uczestnicy zajęć czytają fragment O prawach. Na podstawie analizy podanych przez Frycza Modrzewskiego przykładów wymieniają niedoskonałości polskiego prawa.
Uczniowie zapoznają się z fragmentem O szkole w ćw. 3 w sekcji „Sprawdź się”. Nauczyciel poleca, by w parach wykonali następujące zadanie: a) wybierzcie z tekstu informacje na temat kompetencji nauczyciela zgodne z poglądami Andrzeja Frycza Modrzewskiego;
b) porównajcie je z kompetencjami nauczycieli obowiązującymi w europejskiej szkole XXI wieku; c) sprawdźcie, które postulaty Andrzeja Frycza Modrzewskiego pozostały aktualne.
Po upływie wyznaczonego czasu nauczyciel rozpoczyna dyskusję, w której sprawdza poprawność rozwiązania zadania przez uczniów.
Uczniowie samodzielnie wykonują ćwiczenia 5, 6, 7 z sekcji „Sprawdź się”. Później wybrane przez nauczyciela osoby odczytują swoje realizacje zadania. Nauczyciel komentuje wypowiedzi uczniów.

Faza podsumowująca:

Nauczyciel zadaje pytanie:
W jaki sposób można uzasadnić twierdzenie, że „filozoficzno‑moralistyczny punkt widzenia w O poprawie Rzeczypospolitej Andrzeja Frycza Modrzewskiego nadawał jego śmiałym koncepcjom w pewnym stopniu znamię utopijności”?
Uczniowie pracują w parach, formułują argumenty, którymi uzasadniają uznanie dzieła Andrzeja Frycza Modrzewskiego za utwór o cechach utopii.

Praca domowa:

Uczniowie wybierają zadanie do wykonania w domu: albo ćw. 8, albo polecenie pracy domowej z e‑materiału.

Materiały pomocnicze:

Dziedzictwo Andrzeja Frycza Modrzewskiego w myśli politycznej i humanistycznej, red. Jerzy Kukulski, Toruń 2004.
Serial Królowa Bona, reż. Janusz Majewski, 1980–1981.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Audiobook”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Sprawdź się