Scenariusz zajęć

Autor: Daria Szeliga, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: Chemia

Temat: Badanie odczynu amoniaku, amin i mocznika

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XVIII. Związki organiczne zawierające azot. Uczeń:

4) porównuje i wyjaśnia przyczynę zasadowych właściwości amoniaku i amin; pisze odpowiednie równania reakcji.

Zakres rozszerzony

XVIII. Związki organiczne zawierające azot. Uczeń:

4) porównuje i wyjaśnia przyczynę zasadowych właściwości amoniaku i amin; pisze odpowiednie równania reakcji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• porównuje i wyjaśnia przyczynę zasadowych właściwości amoniaku i amin;

• zapisuje równania hydrolizy amoniaku i amin;

• analizuje budowę cząsteczki mocznika i wyjaśnia wynikający z niej jego odczyn obojętny.

Strategia nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• eksperyment chemiczny;

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródlowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu/smartfony, tablety;

• tablica multimedialna/tablica, kreda, mazak;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny.

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: jakie części wspólne w swojej budowie mają amoniak, aminy i mocznik?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół odczynu amoniaku, amin i mocznika: Jaki odczyn mają: amoniak, aminy i mocznik? Efektem powinno być stwierdzenie, że amoniak i aminy, mają odczyn zasadowy a mocznik obojętny. Wiedza ta zostanie wykorzystana w podczas przeprowadzenia  eksperymentu.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Eksperyment chemiczny – „Badanie odczynu wodnych roztworów amoniaku, amin o różnej rzędowości oraz mocznika” zgodnie z instrukcją zamieszczoną w materiale pomocniczym. Nauczyciel dzieli losowo uczniów na grupy, rozdaje sprzęt i szkło laboratoryjne oraz odczynniki chemiczne. Nauczyciel rozdaje karty pracy ucznia. Uczniowie przeprowadzają eksperyment. Uczniowie samodzielnie stawiają pytanie badawcze i hipotezę, obserwują zmiany podczas eksperymentu, wyciągają wnioski, ustalają równania reakcji chemicznych, wszystko zapisują w kartach pracy. Chętni uczniowie prezentują wyniki na forum klasy, a równania reakcji amoniaku i amin z wodą zapisują na tablicy. Nauczyciel weryfikuje pod względem merytorycznym wypowiedzi uczniów.

2. Uczniowie analizują treści w e‑materiale w kontekście pytania: dlaczego amoniak i aminy mają odczyn zasadowy, a mocznik ma odczyn obojętny? Po wyznaczonym czasie nauczyciel inicjuje dyskusję zadając pytanie: Z czego wynika zasadowość amin i amoniaku i odczyn obojętny mocznika? Nauczyciel podsumowuje dyskusję konkluzją, którą uczniowie zapisują do zeszytu.

3. Uczniowie analizują w parach zawarte w animacji polecenia. W przypadku zaistniałych problemów, uczniowie mogą przeanalizować animację.

4. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania: co wspólnego w budowie posiadają amoniak, aminy i mocznik? Jaki odczyn mają amoniak, aminy i mocznik? Z czego wynika zasadowy odczyn amoniaku i amin a obojętny odczyn mocznika? Jak barwi się uniwersalny papierek wskaźnikowy w roztworze amoniaku, amin i mocznika?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Czego dziś się nauczyłem/łam...

• Co było dla mnie łatwe...

• Co sprawiło mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Animacja/model 3D może być wykorzystana przez uczniów podczas samodzielnej pracy na lekcji lub przed wykonaniem ćwiczeń dołączonych do medium. Medium może być również wykorzystane podczas odrabiania zadania domowego oraz przez uczniów nieobecnych na lekcji dla lepszego rozumienia nowych treści.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Co wspólnego w budowie posiadają: amoniak, aminy i mocznik?

• Jaki odczyn mają: amoniak, aminy i mocznik?

• Z czego wynika zasadowy odczyn amoniaku i amin a obojętny odczyn mocznika?

• Jak barwi się uniwersalny papierek wskaźnikowy w roztworze amoniaku, amin i mocznika?

2. Doświadczenie chemiczne: Badanie odczynu wodnych roztworów amoniaku, amin o różnej rzędowości oraz mocznika.

Szkło i sprzęt laboratoryjny: probówki, statyw na probówek, szklane bagietki.

Odczynniki chemiczne: roztwory wodne o jednakowych stężeniach (np. 0,1‑molowe): amoniaku, dowolnych trzech amin alifatycznych o różnej rzędowości (np. metyloamina, dimetyloamina, trimetyloamina), aniliny oraz mocznika; uniwersalne papierki wskaźnikowe; wskaźnik uniwersalny.

Instrukcja przeprowadzenia eksperymentu:

• Do sześciu probówek wlej po około 1 cmIndeks górny 3³ 0,1‑molowych roztworów amoniaku, metyloaminy, dimetyloaminy, trimetyloaminy, aniliny oraz mocznika.

• Sprawdź, jak zabarwią się papierki uniwersalne zwilżone tymi roztworami (w tym celu bagietką nanieś roztwór na papierek).

• Do probówek dodaj dwie/trzy krople wskaźnika uniwersalnego.

• Na podstawie obserwacji sformułuj wniosek dotyczący odczynu badanych substancji.

3. Karty charakterystyk substancji.

4. Karta pracy ucznia: