Scenariusz zajęć

Autor: Robert Wróbel, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Czy dysocjacja elektrolityczna może być reakcją kwasu z zasadą?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

VI. Reakcje w roztworach wodnych. Uczeń:

1) pisze równania dysocjacji elektrolitycznej związków nieorganicznych i organicznych z uwzględnieniem dysocjacji stopniowej;

7) klasyfikuje substancje jako kwasy lub zasady zgodnie z teorią Brønsteda‑Lowry’ego; wskazuje sprzężone pary kwas – zasada;

8) uzasadnia przyczynę kwasowego odczynu wodnych roztworów kwasów, zasadowego odczynu wodnych roztworów niektórych wodorotlenków (zasad) i amoniaku oraz odczynu niektórych wodnych roztworów soli zgodnie z teorią Brønsteda‑Lowry’ego; pisze odpowiednie równania reakcji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• przedstawia teorie kwasowo‑zasadowe;

• uzasadnia, dlaczego dysocjacja elektrolityczna może być przykładem reakcji kwasowo‑zasadowej;

• rozróżnia kwasy i zasady według teorii kwasowo‑zasadowych.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• burza mózgów;

• ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiałów źródłowych;

• wirtualne laboratorium;

• technika gadająca ściana;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu/smartfony, tablety;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, kreda, pisak;

• rzutnik multimedialny

• aplikacja Kahoot!, Quizizz lub LearningApss.org.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wyświetla/czyta „Wprowadzenie” z e‑materiału, po czym zadaje uczniom pytanie: Czy woda może pełnić rolę kwasu albo rolę zasady?

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie, stosując technikę gadającej ściany, próbują zdefiniować pojęcia kwas, zasada, dysocjacja elektrolityczna, elektrolit

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. W nawiązaniu do fazy wstępnej, celem rozwinięcia tego zagadnienia, nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej rysunek przedstawiający dysocjację związku o budowie jonowej w wodzie. Uczniowie samodzielnie zapoznają się z treściami w e‑materiale, po czym chętna osoba wyjaśnia, w oparciu o grafikę, na czym proces dysocjacji polega.

2. Uczniowie samodzielnie zapoznają się z treściami w dostępnych źródłach informacji na temat teorii kwasów i zasad. Nauczyciel inicjuje uczniów do dyskusji poprzez zadane pytanie: Jak zdefiniować można kwasy i zasady wg najbardziej popularnych teorii: Arrheniusa, Lewisa i Brønsteda‑Lowry’ego i czym te teorie się różnią?

3. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Czy dysocjacja elektrolityczna może być reakcją kwasu z zasadą? Która teoria kwasowo zasadowa jest w stanie wyjaśnić przebieg procesu dysocjacji? Uczniowie poszukują odpowiedzi w e‑materiale. Chętny uczeń podejmuje próbę wyjaśnienia tego zagadnienia i udzielenia odpowiedzi na forum klasy. Pozostali uczniowie i nauczyciel weryfikują poprawność merytoryczną wypowiedzi ucznia i w razie wątpliwości nauczyciel wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

4. Animacja „Reakcje wybranych substancji z wodą (np. HCl, HBr) w świetle teorii Bronsteda Lowry'ego” – praca w parach. Uczniowie zapoznają się z medium bazowym i wykonują polecenia. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów i wspiera ich.

5. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Wykonują zadania od najprostszych do najtrudniejszych. Wybrana osoba czyta po kolei polecenia. Po każdym przeczytanym poleceniu daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie ochotnik z danej pary udziela odpowiedzi. Reszta uczniów ustosunkowuje się do niej, proponując swoje pomysły. Nauczyciel, w razie potrzeby, koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów poprzez zadawanie pytań lub nauczyciel może przygotować quiz z wykorzystaniem aplikacji Kahoot!, Quizizz lub LearningApss.org z zastosowaniem smartfonów/tabletów. Uczniowie odpowiadają na pytania: Na czym polega proces dysocjacji elektrolitycznej? Jak zdefiniować można kwasy i zasady wg najbardziej popularnych teorii: Arrheniusa, Lewisa i Brønsteda‑Lowry’ego? Czy dysocjacja elektrolityczna może być reakcją kwasu z zasadą według teorii kwasowo‑zasadowej? Jakie substancje ulegają dysocjacji elektrolitycznej?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałam/łem sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”. 2. Zapisz równanie dysocjacji elektrolitycznej kwasu cytrynowego (kwasu 2‑hydroksy‑1,2,3‑propanotrikarboksylowego) i kwasu octowego (etanowego).

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Animacja może być wykorzystana w celu wizualnego przygotowania uczniów z tematu dysocjacji kwasów. Może zostać wykorzystana podczas przygotowywania się ucznia do sprawdzianu lub do zdobycia wiedzy w razie nieobecności ucznia na lekcji.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Na czym polega proces dysocjacji elektrolitycznej?

• Jak zdefiniować można kwasy i zasady wg najbardziej popularnych teorii: Arrheniusa, Lewisa i Brønsteda‑Lowry’ego?

• Czy dysocjacja elektrolityczna może być reakcją kwasu z zasadą według teorii kwasowo‑zasadowej?

• Jakie substancje ulegają dysocjacji elektrolitycznej?