Scenariusz zajęć

Autor: Wioletta Liwińska, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Badanie charakteru chemicznego wodorotlenków

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

8) klasyfikuje wodorotlenki ze względu na ich charakter chemiczny (zasadowy, amfoteryczny); wnioskuje o charakterze chemicznym wodorotlenku na podstawie wyników doświadczenia; pisze odpowiednie równania reakcji potwierdzające charakter chemiczny wodorotlenków.

Zakres rozszerzony

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

8) klasyfikuje wodorotlenki ze względu na ich charakter chemiczny (zasadowy, amfoteryczny); projektuje i przeprowadza doświadczenie, którego przebieg pozwoli wykazać charakter chemiczny wodorotlenku; wnioskuje o charakterze chemicznym wodorotlenku na podstawie wyników doświadczenia; pisze odpowiednie równania reakcji potwierdzające charakter chemiczny wodorotlenków (w tym równania reakcji otrzymywania hydroksokompleksów).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• określa charakter chemiczny poznanych wodorotlenków;

• definiuje pojęcie amfoteryczności i wskazuje wodorotlenki amfoteryczne;

• projektuje doświadczenie pozwalające na identyfikację wodorotlenków amfoterycznych;

• definiuje pojęcie hydroksykompleksów i zapisuje równania reakcji, potwierdzające charakter chemiczny wodorotlenków.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• eksperyment chemiczny;

• burza mózgów;

• mapa myśli;

• analiza materiału źródlowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca w grupach;

• praca indywidualna;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica;

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom przykładowe pytania:

• Jakimi właściwościami charakteryzują się wodorotlenki?

• Czy wszystkie wodorotlenki dysocjują?

• Co to są zasady?

• Jak zmieniają się właściwości chemiczne wodorotlenków w układzie okresowym?

• Czy wszystkie wodorotlenki mają charakter zasadowy?

• Co to jest amfoteryczność?

3. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia wodorotlenki – uczniowie podają skojarzenia z wykorzystaniem aplikacji Mentimeter.

4. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji.

5. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Eksperyment uczniowski – Badanie charakteru chemicznego wodorotlenku cynku. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy, rozdaje odpowiedni sprzęt, szkło laboratoryjne, odczynniki i karty pracy. Uczniowie najpierw formułują problem badawczy, stawiają hipotezę i zapisują w kartach pracy, a następnie przechodzą do wykonania doświadczenia wg instrukcji w karcie pracy. Obserwują zmiany, zapisują równania reakcji, ustalają wnioski i zapisują całość w kartach pracy. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów. Liderzy grup prezentują wyniki pracy grupy z zastosowaniem techniki gadająca ściana.

2. Nauczyciel odwołuje uczniów do wirtualnego laboratorium – praca w parach. Wyjaśnia, że zadaniem uczniów będzie zweryfikowanie hipotez dostępnych w multimedium bazowym e‑materiału. Należy korzystając z wirtualnego laboratorium przeprowadzić doświadczenia prowadzące do potwierdzenia bądź obalenia hipotez. Uczniowie po wykonanych wirtualnych doświadczeniach zapisują obserwacje oraz wnioski.

3. Prezentacja wyników. Chętni uczniowie przedstawiają efekty pracy na forum i wspólnie zapisują równania reakcji potwierdzające hipotezy.

4. Podsumowanie. Na koniec uczniowie w grupach przygotowują grafikę (schemat) podsumowującą zebrane informacje.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel podsumowuje informacje przedstawione przez uczniów i sprawdza ich wiedzę. Pyta lub wykorzystuje aplikację Quizizz - test:

• Jakie wyróżniamy rodzaje wodorotlenków?

• Jak odróżnić wodorotlenek zasadowy od amfoterycznego?

• Jakim reakcjom ulegają wodorotlenki zasadowe, a jakim amfoteryczne?

• Jak eksperymentalnie odróżnić wodorotlenek amfoteryczny od zasadowego?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Nauczyciel prosi uczniów o wykonanie ćwiczeń zawartych w e‑materiale.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Wirtualne laboratorium można wykorzystać podczas przygotowywania się do zajęć lekcyjnych i na sprawdzian.

Materiał pomocniczy:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jakie wyróżniamy rodzaje wodorotlenków?

• Jak odróżnić wodorotlenek zasadowy od amfoterycznego?

• Jakim reakcjom ulegają wodorotlenki zasadowe, a jakim amfoteryczne?

• Jak eksperymentalnie odróżnić wodorotlenek amfoteryczny od zasadowego?

2. Karta pracy ucznia.

3. Sprzęt i szkło laboratoryjne: kolby stożkowe, bagietki, pipety.

4. Odczynniki chemiczne: wodny roztwór siarczanu(VI) cynku ( w stężeniu ok. 1 mol/dmIndeks górny 3³), kwas siarkowy(VI), zasada sodowa.

5. Instrukcja:

• Umieść po kilka cmIndeks górny 3³ roztworu siarczanu(VI) cynku w obu kolbach stożkowych.

• Do obu kolb stożkowych dodaj po kilka cmIndeks górny 3³ zasady sodowej. Zawartość obu kolb wymieszaj.

• Obserwuj zachodzące zmiany.

• Do jednej kolby dodaj kilka cmIndeks górny 3³ kwasu siarkowego(VI), a do drugiej kolby dodaj nadmiaru zasady sodowej. Zawartość obu kolb wymieszaj.

• Obserwuj zachodzące zmiany.